Bài giảng Đo lường hình học (phần cơ bản)

Nội dung text: Bài giảng Đo lường hình học (phần cơ bản)

1. Phoøng thí nghieäm ño löôøng – Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) CHÖÔNG I: CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN 1.1. ÑO LÖÔØNG: 1.11. Ñònh nghóa: Pheùp ño laø vieäc xaùc ñònh giaù trò ñaïi löôïng vaät lyù baèng thöïc nghieäm nhôø caùc phöông tieän kyõ thuaät ñaëc bieät (TCVN 2044 - 77) hay coù theå noùi ño löôøng moät ñaïi löôïng laø vieäc thieát laäp quan heä giöõa ñaïi löôïng caàn ño vaø ñaïi löôïng naøo ñoù cuøng tính chaát vaät lyù vôùi ñaïi löôïng ño ñöôïc duøng laøm ñôn vò ño hay vôùi moät ñaïi löôïng tieâu chuaån ñaõ ñöôïc quy öôùc. Ño laø vieäc so saùnh ñaïi löôïng caàn ño vôùi moät ñaïi löôïng cuøng tính chaát vaät lyù ñaõ ñöôïc quy ñònh duøng laøm ñôn vò Ví duï: ñeå ño ñoä chieàu daøi moät chi tieát ta ñaët thöôùc vaïch saùt vaøo noù vaø ñoïc xem chieàu daøi cuûa chi tieát lôùn hôn (hay nhoû hôn) bao nhieâu laàn ñôn vò ñoä daøi. 1.12. Phaân loaïi pheùp ño: Ñònh nghóa pheùp ño ñaõ neâu ôû treân coù theå hieåu laø taäp hôïp caùc thao taùc thöïc nghieäm döïa treân caùc phöông tieän kyõ thuaät ñaëc bieät nhaèm ñöa laïi giaù trò baèng soá cuûa ñaïi löôïng ño. a/ Döïa vaøo quan heä giöõa ñaàu ño vaø maët chi tieát ño, phaân ra: ño tieáp xuùc vaø ño khoâng tieáp xuùc. Khi ño tieáp xuùc, ñaàu ño seõ tieáp xuùc vôùi maët chi tieát theo ñieåm, ñöôøng hoaëc maët. Phaàn lôùn caùc maùy ño chuyeân duøng chuyeån ñoåi cô khí, cô quang, cô ñieän ñöôïc duøng ño theo phöông phaùp naøy. Khi ño tieáp xuùc, giöõa ñaàu ño vaø ñoái töôïng ño toàn taïi moät löïc, ñoù laø löïc ño. Löïc ño coù taùc duïng laøm söï tieáp xuùc oån ñònh, do ñoù taêng löïc ño thì löïc tieáp xuùc seõ taêng do vaäy ñoä oån ñònh cuûa pheùp ño taêng. Song thöïc teá löïc tieáp xuùc seõ gaây bieán daïng, thöôøng laø treân beà maët chi tieát, sinh ra sai soá goïi laø sai soá do löïc ño. Khi ño khoâng tieáp xuùc, maët ñaàu ño khoâng coù söï tieáp xuùc cô khí vôùi maët chi tieát ño. Ví duï nhö ño kích thöôùc theo phöông phaùp chaén saùng treân maùy quang hoïc, ño baèng duïng cuï khí neùn kieåu khoâng tieáp xuùc, ño baèng caùc duïng cuï ño theo phöông phaùp sieâu aâm vaø phoùng xaï Phöông phaùp ño khoâng tieáp xuùc coù öu ñieåm laø do khoâng coù löïc tieáp xuùc neân khoâng coù sai soá do löïc ño, khoâng laøm haïi beà maët chi tieát. Noù thích hôïp vôùi vieäc ño chi tieát nhoû, meàm, moûng, caùc saûn phaåm khoâng cho pheùp coù veát xöôùc treân beà maët. b/ Döïa vaøo quan heä giöõa giaù trò chæ thò treân duïng cuï maùy ño vaø giaù trò cuûa ñaïi löôïng ño, phaân ra: phöông phaùp ño tuyeät ñoái vaø phöông phaùp ño so saùnh. Phöông phaùp ño tuyeät ñoái cho pheùp ta ñoïc ñöôïc ngay giaù trò cuûa ñaïi löôïng ño treân cô caáu chæ thò cuûa duïng cuï ño. Ví duï : Ño kích thöôùc baèng thöôùc caëp, panme thoâng thöôøng vaø treân caùc maùy ño chieàu daøi coù phaïm vi ño lôùn nhö Ñôlinoâmet, kính hieån vi duïng cuï, maùy ño chieàu daøi ngang vaø ñöùng . Phöông phaùp ño naøy ñôn giaûn song thöôøng phaïm phaûi caùc sai soùt nhö sai ñieåm "khoâng"; sai soá do nhieät ñoä, do ñoä dao ñoäng cuûa löïc ño, do bieán ñoäng chæ thò .khi traïng thaùi cô caáu ño taïi ñieåm ño vaø ñieåm "khoâng' caøng khaùc nhau nhieàu thì sai soá caøng lôùn. 2
2. Phoøng thí nghieäm ño löôøng – Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) vaøo Q(t) baèng caùch nghieân cöùu caùc ñaëc tröng ñoäng cuûa phöông tieän ño nhö : thôøi gian oån ñònh, phöông trình bieåu thò moái quan heä giöõa tín hieäu ñaàu vaøo vaø ñaàu ra. Daïng toång quaùt cuûa phöông trình bieåu thò moái quan heä giöõa ñaàu vaøo vaø ñaàu ra laø: R = Q trong ñoù  laø toaùn töû. 1.2. KIEÅM TRA: 1.2.1 Ñònh nghóa: Kieåm tra moät ñaïi löôïng laø vieäc ñaùnh giaù giaù trò thöïc cuûa ñaïi löôïng ño coù naèm trong giôùi haïn quy ñònh hay khoâng. Söï khaùc nhau caên baûn giöõa kieåm tra vaø ño löôøng laø kieåm tra khoâng caàn ñònh löôïng laø "bao nhieâu" maø chæ so saùnh caùc ñaïi löôïng caàn kieåm tra coù trong giôùi haïn ñaõ quy ñònh ñeå khaúng ñònh veà chaát cuûa ñaïi löôïng laø "ñaït" hay " khoâng ñaït", "thaønh phaåm" hay "pheá phaåm". 1.22 Phaân loaïi: Caùc hình thöùc kieåm tra ñöôïc phaân bieät theo hai ñaëc ñieåm: a/ Döïa vaøo tính chaát söû duïng cuûa keát quaû kieåm tra, phaân ra: kieåm tra bò ñoäng vaø kieåm tra chuû ñoäng Kieåm tra bò ñoäng (coøn goïi laø kieåm tra tieâu cöïc hay kieåm tra thuï ñoäng ngaãu nhieân) laø hình thöùc kieåm tra maø keát quaû chæ cho pheùp ta keát luaän chaát löôïng saûn phaåm sau khi cheá taïo laø toát hay xaáu. Nghóa laø vieäc kieåm tra ñöùng tröôùc moät "söï ñaõ roài" cuûa saûn xuaát, chöù khoâng coù taùc duïng tích cöïc giuùp cho vieäc haïn cheá taïo ra pheá phaåm. Hình thöùc kieåm tra naøy thöôøng duøng khi kieåm tra thu nhaän saûn phaåm neân coøn goïi laø kieåm tra thu nhaän. Kieåm tra chuû ñoäng laø hình thöùc kieåm tra maø keát quaû kieåm tra phaûn aûnh thoâng soá ño trong quaù trình coâng ngheä ñang ñöôïc tieán haønh. Khi thoâng soá ño phaùt hieän thaáy saûn phaåm vöôït quaù giôùi haïn kyõ thuaät quy ñònh thì phaùt leänh "caûnh caùo" qua heä thoáng töï ñoäng ñieàu chænh seõ ñieàu chænh quaù trình gia coâng ñeå khoâng tieáp tuïc taïo ra pheá phaåm. Nhö theá keát quaû kieåm tra coù taùc duïng tích cöïc, chuû ñoäng phoøng ngöøa pheá phaåm, neân coøn goïi laø kieåm tra döï phoøng. Tuyeät ñaïi ña soá caùc heä thoáng kieåm tra naøy ñeàu trang bò töï ñoäng neân coøn goïi laø kieåm tra töï ñoäng. Vieäc kieåm tra ñöôïc tieán haønh ñoàng thôøi trong khi gia coâng chi tieát treân maùy neân ngöôøi ta goïi laø kieåm tra trong khi gia coâng. b/ Döïa vaøo noäi dung kieåm tra, phaân ra hai hình thöùc: kieåm tra yeáu toá vaø kieåm tra toång hôïp Kieåm tra yeáu toá ñöôïc tieán haønh vôùi töøng yeáu toá rieâng bieät cuûa saûn phaåm. Hình thöùc kieåm tra naøy duøng khi nghieân cöùu ñoä chính xaùc gia coâng, phaân tích nguyeân nhaân gaây sai soá hoûng saûn phaåm, nhaèm caûi thieän qui trình coâng ngheä ñeå ñaït ñöôïc ñoä chính xaùc gia coâng. Ví duï kieåm tra yeáu toá ñaûo vaønh raêng. Khi kieåm tra caàn duøng chuaån kieåm tra laø chuaån coâng ngheä cuûa nguyeân coâng gia coâng raêng chính laø loã baùnh raêng. Ngoaøi ra noù coøn ñöôïc duøng ñeå kieåm tra caùc yeáu toá chöùc naêng coù yeâu 4
3. Phoøng thí nghieäm ño löôøng – Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) nhaát ñònh. Do ñoù, neáu caùc khaâu tham gia vaøo xích truyeàn kích thöôùc caøng nhieàu thì sai soá tích luõy caøng taêng laøm sai soá pheùp ño caøng lôùn, ñoä chính xaùc pheùp ño caøng keùm. Ñeå ñaït ñoä chính xaùc cao, duïng cuï vaø maùy ño caàn ñöôïc thieát keá ñaûm baûo tyû soá truyeàn vôùi soá khaâu laø ít nhaát. Ñoái vôùi sô ñoà nguyeân taéc ño sao cho soá khaâu thaønh phaàn tham gia vaøo chuoãi kích thöôùc ñeå giaûi ra kích thöôùc ño laø ít nhaát. Ví duï : Ño khoaûng caùch taâm hai loã treân hình 2, thoâng soá L coù theå ñöôïc ño theo 3 phöông aùn : D1 D 2 D1 D 2 L1 L 2 a/ L = L1 + b/ L = L2 - c/ L = 2 2 2 Trong ñoù phöông aùn c laø phöông aùn ño hôïp lyù nhaát. Vì khi duøng cuøng loaïi duïng cuï ño coù sai soá laø f ñeå ño thì sai soá ño L trong phöông aùn a vaø b seõ laø : D 2 D 2 3 L 2 = L 2 + 1 2 2 I 1 4 4 f D 2 D 2 3 L 2 = L 2 + 1 2 2 II 2 4 4 f D D1 2 L1 L L2 Hình 1.2 Coøn trong phöông aùn c: L2 L2 1 L 2 = 1 2 2 c 4 2 f Roõ raøng raèng sai soá ño theo hai phöông aùn a,b lôùn hôn phöông aùn c. 1.3.3 Caùc nguyeân taéc chuaån thoáng nhaát Moãi chi tieát, qua thieát keá, gia coâng, kieåm tra, ôû töøng böôùc ñeàu coù chuaån ñeå thieát keá, taïo hình, laép raùp vaø chuaån ñeå kieåm tra söï phuø hôïp cuûa chi tieát gia coâng vôùi yeâu caàu thieát keá ñaõ neâu. Nguyeân taéc chuaån thoáng nhaát neâu raèng neáu ba chuaån ñoù ñöôïc duøng thoáng nhaát thì keát quaû kieåm tra seõ phuø hôïp nhaát vôùi chaát löôïng laøm vieäc cuûa chi tieát khi söû 6
4. Phoøng thí nghieäm ño löôøng – Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) a/ Giaù trò ñoä chia (c): Giaù trò ñoä chia cuûa moät duïng cuï ño baèng ñoä bieán thieân cuûa ñaïi löôïng ño öùng vôùi chuyeån vò cuûa vaät chæ thò ñi moät vaïch treân baûng chia ñoä cuûa duïng cuï ño. Thí duï: neáu ñaïi löôïng ño thay ñoåi 0,01mm laøm kim chæ cuûa moät ñoàng hoà dòch chuyeån ñi moät ñoaïn baèng khoaûng caùch giöõa hai vaïch chia thì giaù trò ñoä chia cuûa ñoàng hoà naøy baèng 0,01 mm. b/ Khoaûng chia vaïch: cuûa moät duïng cuï ño laø khoaûng caùch giöõa hai truïc cuûa haïi vaïch chia nhoû nhaát keà nhau treân thang chia, thöôøng coù giaù trò töø 0,8 ñeán 6mm ñeå ngöôøi ño coù theå noäi suy ñöôïc 1/10 khoaûng chia vaïch naøy. c/ Ñoä nhaïy E: cuûa moät duïng cuï ño baèng tæ soá giöõa ñoä bieán thieân cuûa ñaïi löôïng ra y (ñaïi löôïng chæ thò) vaø ñoä bieán thieân cuûa ñaïi löôïng vaøo (ñaïi löôïng ño) x töông öùng. E = y x Duïng cuï ño chæ thò lieân tuïc, ñoä nhaïy E baèng tæ soá giöõa ñoä dòch chuyeån cuûa kim chæ L (coù ñôn vò mm) vaø ñoä bieán thieân cuûa ñaïi löôïng do ñaõ gaây ra ñoä dòch chuyeån naøy. Thí duï: khoaûng caùch giöõa hai vaïch chia nhoû nhaát keà nhau cuûa thang chia ñoàng hoà so saùnh chính xaùc laø 1mm ( L) vaø giaù trò ñoä chia laø 1 m cho bieát ñoä nhaäy E cuûa ñoàng hoà naøy seõ baèng 1mm: 1 m = 1000. Nhö vaäy khi thay ñoåi ñaïi löôïng ñoùù ñi m thì chæ thò cuûa duïng cuï ño seõ dòch chuyeån moät ñoaïn 1000 laàn lôùn hôn. d/ Ñöôøng ñaëc tröng: bieåu thò moái quan heä giöõa ñaïi löôïng ra y vaø ñaïi löôïng vaøo x, cuõng laø quan heä giöõa chuyeån vò cuûa kim chæ thò treân thang ño vaø ñoä bieán thieân cuûa ñaïi löôïng ño. Neáu ñöôøng ñaëc tröng tuyeán tính (nhö trong hình 4a), ñoä nhaäy seõ laø moät haèng soá. Neáu ñöôøng ñaëc tröng laø ñöôøng cong (trong hình 4b) thì quan heä y vaø x laø phi tuyeán, ñoä nhaäy luoân thay ñoåi theå hieän ôû goùc giöõa tieáp tuyeán vôùi ñöôøng ñaëc tröng taïi caùc ñieåm khaûo saùt, thí duï: nhö ñöôøng ñaëc tröng cuûa duïng cuï ño khí neùn laøm vieäc theo phöông phaùp ño aùp suaát. Xa Xa E= Ed = (dxa Xa/ E Xe /dxe) p Ed ÑIEÅM LAØM VIEÄC Xa Xe Xe a/ b/ Xe Hình 4: ñöôøng ñaëc tröông cuûa duïng cuï ño e/ Phaïm vi chæ thò: laø phaïm vi cuûa thang ño giôùi haïn bôûi giaù trò ñaàu vaø giaù trò cuoái thang. Neáu kim chæ naèm ngoaøi thang ño cuõng coù nghóa naèm ngoaøi phaïm vi chæ. 8
5. Phoøng thí nghieäm ño löôøng – Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) Hình 1.5a theå hieän haøm quaù ñoä cuûa moät heä tæ leä coù bieân ñoä taét daàn baäc nhaát (heä PT1) ñoái vôùi caùc duïng cuï ño khí neùn hay moät vaøi duïng cuï ño khaùc, Hình 1.5b theå hieän haøm quaù ñoä cuûa hai heä tæ leä coù bieân ñoä taét daàn baäc hai (heä PT2) ñoái vôùi duïng cuï ño ghi, Töø haøm quaù ñoä naøy, seõ suy ra hai ñaëc tröng ñoäng quan troïng nhaát laø haèng soá coù thôøi gian T vaø t hôøi gian oån ñònh dao ñoäng te. Haèng soá thôøi gian T cuûa heä PT1 ñònh nghóa nhö trong hình 1.5a. Coøn thôøi gian oån ñònh dao ñoäng te laø thôøi gian caàn thieát ñeå haøm ñoä h (t) cuûa duïng cuï ño naèm trong khoaûng giôùi haïn 10,05 cuûa h(t)/E (hình 1.5a vaø b). Sau thôøi gian te, sai soá ñoäng töông ñoái seõ <5%. Caùc heä PT1 thöôøng coù te. Caùc heä PT1 thöôøng coù te 3T. h(t)/E h(t)/E 1,0 0,9 D =0,4 1,05 0,6 1,0 0,95 D = 0,7 0 0 T 2T 3T 4T 5T t 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 t t =0,7 te eD TeD=0,4 Hình 1.5 : Haøm quaù ñoä a/ Heä PT1 b/ Heä PT2 1.5. ÑÔN VÒ ÑO LÖÔØNG. 1.5.1 Ñôn vò cô baûn, ñôn vò daãn xuaát, heä ñôn vò, ñôn vò hôïp phaùp Trong caùc ñôn ño löôøng (goïi taét laø ñôn vò) coù moät soá ñôn vò maø ñoä lôùn ñöôïc choïn ñoäc laäp vôùi nhöõng ñôn vò khaùc ñoù laø nhöõng ñôn vò cô baûn – ví duï, kiloâ gam,giaây Ñoä lôùn cuûa nhöõng ñôn vò naøy thöôøng ñöôïc choïn vöøa phaûi, phuø hôïp vôùi yeâu caàu ño löôøng thoâng thöôøng trong ñôøi soáng, saûn xuaát. Döïa vaøo caùc ñôn vò cô baûn ta xaây döïng caùc ñôn vò daãn xuaát. Ví duï ñôn vò ñieän tích ñöôïc ñònh nghóa laø ñieän tích hình vuoâng moãi caïnh daøi moät meùt. Nhö vaäy ñoä lôùn cuûa ñôn vò daãn xuaát phuï thuoäc vaøo ñoä lôùn cuûa ñôn vò cô baûn. Taäp hôïp caùc ñôn vò cô baûn vaø caùc ñôn vò daãn xuaát suy ra töø ñôn vò cô baûn theo moät nguyeân taéc nhaát ñònh laäp thaønh heä ñôn vò. Ví duï “heä meùt” heä ñôn vò quoác teá (kyù hieäu SI) 10
6. Phoøng thí nghieäm ño löôøng – Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) Thöù töï Teân ñaïi löôïng Teân ñôn vò Kyù hieäu 1. Goùc phaúng Radian Rad 2. Goùc khoái Steradian Sr 3. Dieän tích Meùt vuoâng M2 4. Theå tích Meùt khoái M3 5. Taàn soá Heùc Hz 6. Khoái löôïng rieâng Kiloâgam treân meùt khoái Kg/m3 7. Vaän toác Meùt treân giaây M/s 8. Vaän toác goùc Radian treân giaây Rad/s 9. Gia toác Meùt treân giaây bình phöông M/s2 10. Gia toác goùc Radian treân giaây bình phöông Rad/s2 11. Löïc Niutôn N 12. Aùp suaát Pascan Pa 13. Ñoä nhôùt ñoäng löïc Niutôn giaây treân meùt bình phöông n.s/m2 14. Ñoä nhôùt ñoäng Meùt vuoâng treân giaây m2/s 15. Coâng, naêng löôïng, nhieät löôïng Jun j 16. Coâng suaát Oaùt w 17. Ñieän löôïng Culoâng c 18. Ñieän löôïng ñieän theá, hieäu ñieän theá, suaát, ñieän ñoäng Voân v 19. Cöôøng ñoä ñieän tröôøng Voân treân meùt v/m 20. Ñieän trôû Oâm  21. Ñieän dung Fara F 22. Töø thoâng Veâbe Wb 23. Heä soá töï caûm Henry H 24. Caûm öùng töø Tesla T 25. Cöôøng ñoä töø tröôøng Ampe treân meùt A/m 26. Hieäu töø theá Apme A 27. Quang thoâng Lumen lm 28. Ñoä choùi Candela treân meùt vuoâng cd/m2 29. Ñoä roïi Lux lx ÑÔN VÒ CÔ BAÛN CUÛA HEÄ SI Thöù töï Teân ñaïi löôïng Teân ñôn vò Kyù hieäu ñôn vò 1. Ñoä daøi Meùt M 2. Khoái löôïng Kiloâgam Kg 3. Thôøi gian Giaây S 4. Cöôøng ñoä doøng ñieän Ampe A 5. Nhieät ñoä nhieät ñoäng löïc Kevin K 6. Cöôøng ñoä saùng Candela Cd 7. Löôïng vaät chaát Mol Mol ÖÔÙC BOÄI PHAÂN CUÛA HEÄ SI 12
7. Phoøng thí nghieäm ño löôøng – Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) Heä thoáng chuaån ñôn vò ño löôøng laø cô sôû kyõ thuaät quan troïng nhaát ñeå ñaûm baûo tính thoáng nhaát ñoä chính xaùc caàn thieát cuûa pheùp ño trong phaïm vò quoác gia vaø quoác teá. a/ Caên cöù theo ñoä chính xaùc coù theå phaân loaïi chuaån nhö sau: * Chuaån ñaàu: laø chuaån theå hieän ñôn vò vôùi ñoä chính xaùc cao nhaát so vôùi caùc chuaån khaùc cuûa cuøng ñôn vò. Ví duï quaû caân hình truï baèng platin-iridi do vieän caân ño quoác teá cung caáp ñeå theå hieän ñôn vò khoái löôïng kiloâgam, ñoàng hoà nguyeân töû xeâdium theå hieän ñôn vò thôøi gian * Chuaån thöù: laø chuaån coù giaù trò xaùc ñònh töø chuaån ñaàu, ñoä chính xaùc thaáp hôn chuaån ñaàu nhöng cao hôn caùc chuaån khaùc cuûa cuøng ñôn vò. Ví duï quaû baèng theùp khoâng gæ coù sai soá khoâng vöôït quaù 7.10-9 laø chuaån thöù cuûa ñôn vò khoái löôïng. * Chuaån haïng: laø nhöõng chuaån coù giaù trò ñöôïc xaùc ñònh töø chuaån thöù hoaëc chuaån haïng coù ñoä chính xaùc cao hôn. Chuaån haïng ñöôïc phaân thaønh chuaån haïng I, haïng II, haïng III coù ñoä chính xaùc töø cao xuoáng thaáp. Ví duï caùc quaû caân haïng I, haïng II, haïng III, haïng IV thuoäc lónh vöïc ño khoái löôïng. Töø caùch phaân loaïi treân, ta coù sô ñoà phaân caáp chuaån döôùi ñaây: Chuaån ñaàu Chuaån thöù Chuaån haïng I Chuaån haïng N Soá haïng N haèng bao nhieâu tuøy thuoäc yeâu caàu cuûa töøng lónh vöïc ñoù. Ví duï ôû lónh vöïc ño khoái löôïng coù tôùi chuaån haïng IV: lónh vöïc ño ñoä daøi coù tôùi chuaån haïng V nhöng ôû lónh vöïc ño dung tích chæ coù chuaån tôùi haïng II. b/ Theo chöùc naêng coù theå phaân loaïi chuaån thaønh: * Chuaån quoác gia: chuaån coù ñoä chính xaùc ñaït trình ñoä chuaån ñaàu hay chuaån thöù vaø ñöôïc Nhaø nöôùc coâng nhaän duøng laøm cô sôû ñeå xaùc ñònh taát caû caùc chuaån coøn laïi cuûa moät ñaïi löôïng ño trong nöôùc. Tröôøng hôïp chöa coù chuaån ñaït trình ñoä chuaån ñaàu, chuaån thöù. Nhaø nöôùc coâng nhaän chuaån cao nhaát thay cho chuaån quoác gia ôû lónh vöïc ño ñoù. * Chuaån chính : chuaån coù ñoä chính xaùc cao nhaát cuûa moät ñòa phöông, ngaønh hay cô sôû duøng ñeå xaùc ñònh giaù trò taát caû caùc chuaån coøn laïi cuûa cuøng ñaïi löôïng taïi ñòa phöông, ngaønh hay cô sôû ñoù. 14
8. Phoøng thí nghieäm ño löôøng – Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) II ñeå töø ñoù truyeàn ñôn vò kiloâgram xuoáng tôùi caùc quaû caân vaø caùc loaïi caân thoângduïng. c/ Chuaån ñôn vò thôøi gian giaây: Tröôùc ñaây ñôn vò giaây ñöôïc ñònh nghóa laø khoaûng thôøi gian baèng moät phaàn chu kyø töï quay cuûa quaû ñaát. Naêm 1960, khi thoâng qua heä SI, ngöôøi ta ñònh nghóa giaây baèng moät phaàn chu kyø quay cuûa quaû ñaát xung quanh maët trôøi. Tôùi ñaïi hoäi caân ño quoác teá laàn thöù XIII (1967), giaây ñöôïc ñònh nghóa laø khoaûng thôøi gian baèng moät soá laàn chu kyø böùc xaï xaùc ñònh cuûa nguyeân töû xeâñi 133. Chuaån ñôn vò giaây theo ñònh nghóa naøy laø ñoàng hoà nguyeân töû xeâ ñi, cho pheùp xaùc ñònh thôøi gian vôùi ñoä chính xaùc raát cao, 1.10-12 (töùc khoaûng 30.000 naêm môùi sai moät giaây) Töø ñoàng hoà chuaån treân tín hieäu taàn soá thôøi gian ñöôïc phaùt ñi treân caùc laøn soùng voâ tuyeán. Moïi cô sôû coù theå thu tín hieäu naøy ñeå kieåm tra, hieäu chænh caùc ñoàng hoà coù ñoä chính xaùc thaáp hôn nhö ñoàng hoà nguyeân töû rubiñium, caùc boä dao ñoäng thaïch anh Cuõng treân cô sôû tín hieäu thôøi gian – taàn soá chuaån noùi treân, caùc chuaån ñaàu thôøi gian cuûa caùc nöôùc ñöôïc so saùnh vôùi nhau ñeå ñaûm baûo pheùp ño thôøi gian thoáng nhaát treân toaøn theá giôùi. Töông töï nhö vôùi ñôn vò meùt, kiloâgram vaø giaây, döïa vaøo caùc ñònh nghóa ñaõ ñöôïc quy ñònh, ngöôøi ta cheá taïo ra chuaån cuûa caùc ñôn vò cô baûn vaø ñôn vò daãn xuaát quan troïng khaùc. Caùc chuaån treân laäp thaønh heä thoáng chuaån ño löôøng treân quy moâ quoác gia vaø quoác teá. Heä thoáng chuaån naøy khoâng ngöøng ñöôïc hoaøn thieän, boå sung ñeå ñaùp öùng yeâu caàu ngaøy caøng cao veà ño löôøng trong saûn xuaát vaø nghieân cöùu khoa hoïc. 16