Đề tài Hiện trạng và giải pháp phát triển giá trị văn hóa của người khmer trong hoạt động du lịch tỉnh Trà Vinh

Nội dung text: Đề tài Hiện trạng và giải pháp phát triển giá trị văn hóa của người khmer trong hoạt động du lịch tỉnh Trà Vinh

1. Tạp chí Nghiên cứu khoa học và Phát triển kinh tế Trường Đại học Tây Đô Số 11 - 2021 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Trà Vinh có kho tàng văn hoá du lịch Đối tượng nghiên cứu: Đề tài được phong phú đa dạng, trong đó có sự đóng nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Trà Vinh góp của văn hóa Khmer với hơn 300.000 gồm (Thành phố Trà Vinh, huyện Châu người đang sinh sống cùng 143 ngôi Thành, huyện Trà Cú, huyện Cầu chùa có kiến trúc cổ xưa độc đáo với Ngang). Thời gian nghiên cứu, được kiến trúc đặc trưng của Phật giáo Khmer thực hiện từ tháng 3/2020 đến tháng Nam Bộ; các lễ hội sinh hoạt truyền 07/2020. Khảo sát đối tượng là du khách thống và lễ hội sinh hoạt tôn giáo như: tại các điểm đến du lịch văn hóa của Chol Chnam Thmay (lễ mừng năm mới), người Khmer ở Trà Vinh. Dữ liệu sơ cấp Sene Dolta (lễ cúng ông bà), Ok Om sử dụng trong nghiên cứu được thu thập Bok (lễ cúng trăng), Visak bouchea (lễ bằng phương pháp chọn mẫu phi xác Phật đản) Mặt khác, đồng bào Khmer suất, với phương pháp lấy mẫu thuận ở tỉnh Trà Vinh còn có kho tàng văn hóa tiện. Dựa trên tính dễ tiếp xúc, cơ hội dân gian và nghệ thuật cổ truyền đặc thuận tiện để tiếp cận với khách du lịch. sắc. Từ nghệ thuật múa lâm thôn, nghệ Cụ thể trong nghiên cứu này, nhóm tác thuật tuồng cổ dì kê, hát dù kê cho đến giả đi đến những điểm du lịch ở tỉnh Trà các giá trị khác như: Ẩm thực, làng nghề Vinh để phỏng vấn bằng bảng câu hỏi truyền thống, phong tục, tập quán. Thế soạn sẵn, với điều kiện được sự chấp mạnh về giá trị tài nguyên văn hóa dân thuận của khách du lịch, để phân tích tần tộc Khmer là lợi thế quan trọng để tỉnh số và mô tả dữ liệu; đồng thời sử dụng Trà Vinh xây dựng và phát triển các sản đánh giá cảm nhận của khách du lịch về phẩm du lịch đặc trưng, cùng đồng thời sự phát triển của du lịch Trà Vinh. góp phần bảo tồn, phát huy và quảng bá Nghiên cứu định tính tham khảo ý kiến các giá trị văn hóa của địa phương. Tuy chuyên gia am hiểu về lĩnh vực văn hóa, nhiên, ngành du lịch Trà Vinh năm 2019 du lịch; lãnh đạo của tỉnh Trà Vinh với chỉ đón được 1,1 triệu lượt khách tham mục tiêu là để tổng hợp, phân tích, xây quan, vui chơi giải trí, mua sắm, trong dựng bảng câu hỏi khảo sát và các giải đó khách lưu trú đạt 683.446 lượt; doanh pháp. Cụ thể các phương pháp, như sau: thu hoạt động du lịch 358,842 tỷ đồng, Phương pháp thống kê, thu thập, xử lý cho thấy du lịch ở đây vẫn chưa phát tài liệu: Với nguồn tài liệu thứ cấp thu triển tương xứng với tiềm năng. Vì vậy, thập từ năm 2014 – 2019, được thu thập đề tài được nghiên cứu nhằm tìm ra và xử lý bao gồm các tài liệu đã được những giải pháp thích hợp để khai thác, xuất bản, tài liệu của các cơ quan lưu tận dụng thế mạnh, tiềm năng phục vụ, trữ, của ngành du lịch và các tài liệu kích thích phát triển kinh tế của tỉnh Trà khác có liên quan, để phục vụ cho nội Vinh. dung nghiên cứu. 138
2. Tạp chí Nghiên cứu khoa học và Phát triển kinh tế Trường Đại học Tây Đô Số 11 - 2021 Năm 2018, tổng lượt khách đạt Năm 2019 tổng lượt khách đạt 788.000 lượt khách, tăng 17,3% so với 1.024.000 lượt khách, tăng 236.000 lượt năm 2017, tương ứng đạt 136.000 lượt. so với năm 2018. Tổng doanh thu năm Tổng doanh thu năm 2018 đạt 275 tỷ 2019 đạt 358,842 tỷ đồng, tăng 30,4% so đồng, tăng 65 tỷ đồng so với năm 2017. cùng kỳ năm 2018. Bảng 1. Tổng lượt khách và doanh thu du lịch tỉnh Trà Vinh từ năm 2014 – 2019 (Đơn vị: Lượt/ tỷ đồng) Năm 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Tổng lượt 320.000 460.000 528.000 652.000 788.000 1.024.000 khách Nội địa 310.200 447.270 512.660 636.220 766.792 995.100 Quốc tế 9.800 12.730 15.340 15.780 21.208 28.900 Doanh thu 89,300 107,230 156,853 210,000 275,000 358,842 (Nguồn: Sở Du lịch tỉnh Trà Vinh, 2020) Nhìn chung lượt khách du lịch đến lịch sông nước miệt vườn gắn với trải với Trà Vinh ngày càng tăng, doanh thu nghiệm đời sống người Khmer vùng mang lại tăng qua các năm, ngành du nông thôn Khả năng tiếp cận các điểm lịch của tỉnh đang trên đà phát triển và du lịch tại các điểm du lịch văn hóa của trong tương lai du lịch tỉnh Trà Vinh người Khmer ở Trà Vinh như: Bảo tàng càng được đẩy mạnh phát triển mang lại dân tộc Khmer ở Trà Vinh, chùa chiền, nguồn doanh thu lớn cho tỉnh. Sự tăng làng nghề, khá dễ dàng. trưởng này có đóng góp một phần không Về trang phục của người Khmer: nhỏ từ những thuận lợi của giá trị văn Phục vụ cho du lịch, trang phục của hóa du lịch của dân tộc Khmer sinh sống người Khmer được thiết kế tinh tế đẹp nơi đây. mắt, màu sắc bắt mắt nên nhiều du 3.2. Thuận lợi khách khi đến tỉnh Trà Vinh đều muốn Về vị trí địa lý: Trà Vinh là tỉnh có vị khoác lên mình bộ trang phục của người trí rất đặc biệt, nằm giữa sông Tiền và Khmer, hóa thân thành người Khmer để sông Hậu, có nguồn tài nguyên du lịch chụp những bức ảnh làm lưu niệm. phong phú đặc biệt là văn hoá người Trong các lễ hội như Ok Om Bok, Sene Khmer, là điều kiện thuận lợi cho phát Dolta, khi du khách đến tham dự đều triển các loại hình du lịch như: Tìm hiểu lựa chọn cho mình các bộ trang phục văn hóa dân tộc gắn với hoạt động lễ hội Khmer đẹp nhất để hòa mình vào không tâm linh của người Khmer, du lịch nghỉ khí lễ hội. dưỡng gắn tham quan thắng cảnh, du 140
3. Tạp chí Nghiên cứu khoa học và Phát triển kinh tế Trường Đại học Tây Đô Số 11 - 2021 trong việc thu hút du khách đến với du chưa vào mùa như: Làng cốm dẹp Ba lịch Trà Vinh. So, làng bánh tét Trà Cuôn. 3.3. Khó khăn Đội ngũ thuyết minh viên, hướng dẫn Bên cạnh những thuận lợi thì vấn đề viên du lịch có trình độ ngoại ngữ và am bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của hiểu về văn hóa Khmer còn thiếu, chưa người Khmer còn một số khó khăn: có tính chuyên nghiệp nên chưa tạo được sự thu hút lớn đối với khách du Một số nét văn hóa truyền thống của lịch quốc tế. Tại các điểm du lịch như người Khmer đang dần bị mai một như: chùa, làng nghề, bảo tàng, của người Chữ cổ người Khmer; trang phục truyền Khmer chưa có hướng dẫn viên chuyên thống, Ngày nay một phần văn học nghiệp và hướng dẫn viên cho khách nghệ thuật người Khmer đang bị thất nước ngoài. truyền hoặc mai một, chưa có biện pháp sưu tầm một cách đồng bộ và khoa học, Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật một số di sản đang thất tán, bóp méo: phục vụ cho du lịch: Bãi để xe, đường Hát Dù kê, hát À dây, tuồng Tích cổ. giao thông, cung cấp điện, nước, dịch vụ ăn uống, nhà hàng, hệ thống các cửa Các khu du lịch thuộc cơ quan nhà hàng bán đồ lưu niệm còn thiếu và yếu nước quản lý, mặc dù cơ sở vật chất sẵn kém. Tại các ngôi chùa như chùa Âng, có nhưng chưa khai thác tốt các thế chùa Cò, chùa Hang, Bảo tàng dân tộc mạnh về sự phong phú, độc đáo của tài Khmer, chưa có bãi đỗ xe, cung nguyên du lịch nên hiệu quả kinh doanh đường đi vào các điểm du lịch trên bị chưa cao. xuống cấp, nên xe lớn trên 29 ghế ngồi Các tour du lịch nội tỉnh của Trà Vinh không vào đươc đến nơi. Các quán ăn, hạn chế về số lượng và không phong phú nhà hàng, cửa hàng mua sắm còn ít về loại hình, chủ yếu tập trung đầu tư không đủ phục vụ khi đón lượng khách phát triển 02 loại hình du lịch mà Trà quá đông. Vinh có thế mạnh là du lịch sinh thái và Dịch vụ, khu vui chơi giải trí và các du lịch tâm linh kết hợp du lịch văn hóa tiện nghị phục vụ khách du lịch khác ở – lịch sử. Một số tour du lịch văn hóa đây còn thiếu. Nhà hàng khách sạn còn đến Trà Vinh có hoạt động tham quan ít chưa phục vụ đủ khi lượng khách tăng. làng nghề truyền thống của người Vấn đề quản lý an ninh trật tự còn nhiều Khmer. Tuy nhiên, các tour du lịch vẫn bất cập, trong các lễ hội thường xảy ra chưa đáp ứng được nhu cầu tham quan, tình trạng mất cắp, tình trạng chen lấn, tìm hiểu của du khách. Người đi du lịch xô đẩy, buôn bán chèo kéo khách du lịch chưa có nhiều cơ hội trải nghiệm các đến tham gia. quy trình sản xuất tại làng nghề mà chủ yếu chỉ là quan sát. Tình trạng khi đến Tốc độ phát triển còn chậm, hiệu quả nơi mà làng nghề không hoạt động do kinh tế xã hội do ngành du lịch mang lại chưa cao, sản phẩm du lịch còn đơn 142
4. Tạp chí Nghiên cứu khoa học và Phát triển kinh tế Trường Đại học Tây Đô Số 11 - 2021 Đánh giá của khách du lịch về phát phương tiện vận chuyển, hoạt động văn triển giá trị văn hóa của dân tộc Khmer nghệ, lễ hội, làng nghề truyền thống và trong hoạt động du lịch tỉnh Trà Vinh: chùa dân tộc Khmer được thể hiện qua Về ẩm thực, trang phục, nhà cửa, (Bảng 3). Bảng 3. Mức độ phát triển của giá trị văn hóa người Khmer Mức độ phát triển Các giá Tiêu Chưa Khá Rất Tổng trị văn Trung Phát chí phát phát phát cộng hóa lập triển triển triển triển Số lượng du khách Ẩm được 16 23 93 46 22 200 thực khảo sát (Khách) Tỉ lệ (%) 8 11,5 46,5 23 11 100 Số lượng du khách Trang được 10 11 162 16 1 200 Phục khảo sát (Khách) Tỉ lệ (%) 5 5,5 81 8 0,5 100 Số lượng du khách Nhà được 47 31 93 27 2 200 cửa khảo sát (Khách) Tỉ lệ (%) 23,5 15,5 46,5 13,5 1 100 Số lượng Phương du khách tiện được 15 0 172 13 0 200 vận khảo sát chuyển (Khách) Tỉ lệ (%) 7,5 0 86 6,5 0 100 Hoạt Số lượng động du khách 81 9 69 41 0 200 văn được nghệ khảo sát 144
5. Tạp chí Nghiên cứu khoa học và Phát triển kinh tế Trường Đại học Tây Đô Số 11 - 2021 Bảng 4. Mức độ phát triển về cơ sở phục vụ du lịch văn hóa của người Khmer Mức độ phát triển Các giá trị Chưa Khá Rất Tổng Tiêu chí Trung Phát văn hóa phát phát phát cộng lập triển triển triển triển Số lượng du khách 5 21 135 27 12 200 Giao thông được khảo sát (Khách) vận tải Tỉ lệ (%) 2,5 10,5 67,5 13,5 6 100 Số lượng du khách 51 10 98 41 0 200 Cơ sở ưu trú được khảo sát (Khách) Tỉ lệ (%) 25,5 5 49 20,5 0 100 Số lượng du khách 14 4 119 57 6 200 Cơ sở ăn được khảo sát (Khách) uống Tỉ lệ (%) 7 2 59,5 28,5 3 100 Điểm tham Số lượng du khách 8 21 99 72 0 200 quan, khu được khảo sát (Khách) du lịch văn Tỉ lệ (%) 4 10,5 49,5 36 0 100 hóa Khmer Số lượng du khách 37 11 108 44 0 200 Khu vui được khảo sát (Khách) chơi giải trí Tỉ lệ (%) 18,5 5,5 54 22 0 100 Số lượng du khách 3 18 92 71 0 200 Cơ sở y tế được khảo sát (Khách) Tỉ lệ (%) 1,5 9 46 35,5 0 100 Số lượng du khách 0 36 59 92 13 200 Các cơ sở hạ được khảo sát (Khách) tầng khác Tỉ lệ (%) 0 18 29,5 46 6,5 100 Các cơ sở Số lượng du khách 7 14 133 46 0 200 dịch vụ các được khảo sát (Khách) dịch vụ bổ Tỉ lệ (%) 3,5 7 66,5 23 0 100 sung khác (Nguồn: Kết quả phân tích dữ liệu 200 khách du lịch tại Trà Vinh, 2020) 146
6. Tạp chí Nghiên cứu khoa học và Phát triển kinh tế Trường Đại học Tây Đô Số 11 - 2021 ảnh, một ấn tượng, một sự quen thuộc toàn vùng, đặt lợi ích địa phương trong của mình đối với mọi người. Bên cạnh lợi ích tổng thể của cả vùng, thực hiện đó, nên biên soạn và phát hành những ấn nhất quán theo định hướng phát triển du phẩm có thông tin, hình ảnh chất lượng lịch chung của vùng. Hợp tác có sự ưu tốt để giới thiệu về địa lý, tiềm năng du tiên trong từng giai đoạn với mục tiêu, lịch sinh thái, du lịch xanh, du lịch về nội dung liên kết thông qua xây dựng cội nguồn, du lịch lịch sử, du lịch tâm các chính sách, chương trình, dự án cụ linh, du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng thể. Homestay, du lịch danh lam thắng cảnh Thực tiễn đã khẳng định rằng, mỗi khi của du lịch Trà Vinh; đi kèm các thông làm tốt sự liên kết, hợp tác trong phát tin cần thiết như khách sạn, nhà hàng, hệ triển du lịch, tất nhiên sẽ tạo điều kiện thống điểm tham quan, điểm vui chơi, thuận lợi và cho phép khai thác những giải trí. lợi thế tương đối của nhau về tài nguyên Chủ động xây dựng và thực hiện các du lịch, về hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ chính sách, kế hoạch và chương trình thuật, cũng như các nguồn lực khác xúc tiến du lịch văn hóa người Khmer trong phát triển du lịch. Qua đó, tạo ra thông qua các hoạt động như thường những sản phẩm có khả năng cạnh tranh xuyên tổ chức các diễn đàn xúc tiến đầu cao hơn đối với các bên liên quan, tạo cơ tư, du lịch nhằm đẩy mạnh thu hút đầu hội thu hút được các nhà đầu tư, thu hút tư, đặc biệt là thu hút các tập đoàn lớn khách du lịch đến với mỗi địa phương và đa quốc gia. tỉnh Trà Vinh nói riêng. Đề ra các phương hướng hoạt động Chú trọng và có sự đầu tư hơn nữa phù hợp và đổi mới nhằm đạt hiệu quả đối với công tác nghiên cứu, khảo sát trong công tác xúc tiến, quảng bá du lịch định kỳ để có những dự báo phù hợp và văn hóa người Khmer của tỉnh Trà Vinh tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững như: thực hiện tuyên truyền quảng bá của du lịch văn hóa người Khmer ở Trà tiềm năng, thế mạnh du lịch văn hóa Vinh. Tạo cầu nối liên kết chặt chẽ hơn người Khmer tỉnh Trà Vinh qua các với các doanh nghiệp vừa và nhỏ kinh phương tiện thông tin đại chúng (báo, doanh, hoạt động trong lĩnh vực du lịch đài, tập san); thực hiện bộ quy tắc ứng tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh. xử văn minh du lịch; tham gia xúc tiến Đây cũng được xem như kênh thông tin quảng bá du lịch trong và ngoài nước. hiệu quả để giới thiệu du lịch Trà Vinh, 4.3. Giải pháp về hợp tác đến với các du khách trong và ngoài nước. Hợp tác để phát triển du lịch văn hóa người Khmer dựa trên nguyên tắc bình 4.4. Giải pháp về nguồn nhân lực đẳng, tự nguyện, lợi ích hài hòa, trên cơ Đẩy mạnh hợp tác đào tạo bằng nhiều sở khai thác và phát huy tiềm năng, thế hình thức, liên kết các cơ sở đào tạo mạnh đặc thù của từng địa phương và chuyên ngành trong vùng, khai thác 148
7. Tạp chí Nghiên cứu khoa học và Phát triển kinh tế Trường Đại học Tây Đô Số 11 - 2021 lực vô cùng quan trọng góp phần thực thực tế tại địa phương. Ban hành các hiện thắng lợi cho ngành du lịch. Điều chính sách ưu đãi, thu hút đối với doanh đó không chỉ là động lực thúc đẩy sự nghiệp đầu tư vào hoạt động du lịch văn phát triển mọi mặt kinh tế, văn hóa, xã hóa người Khmer và cơ chế chính sách hội của tỉnh mà còn góp phần giữ gìn đối với nguồn nhân lực đã – đang – sẽ bản sắc văn hoá dân tộc, bảo vệ các di tham gia vào lĩnh vực phát triển giá trị sản văn hoá truyền thống bao gồm các văn hóa người Khmer trong hoạt động loại hình văn hoá nghệ thuật như: Hội du lịch của tỉnh. họa, kiến trúc, sân khấu, thơ ca, âm nhạc Nghiêm cấm các tổ chức và cá nhân cổ truyền, truyện kể dân gian, hoạt động có các hành vi làm ảnh hưởng đến hình lễ hội phù hợp với xu thế phát triển ảnh của Du lịch Trà Vinh. Đẩy mạnh các kinh tế hiện nay và để xây dựng nếp hoạt động tuyên truyền, giáo dục pháp sống văn minh phù hợp với thời kỳ mới luật, góp phần nâng cao nhận thức của của đất nước. đồng bào người Khmer về văn hóa và Trà Vinh cần tận dụng và khai thác nhiệm vụ bảo tồn, phát huy các giá trị triệt để các giá trị văn hóa của người văn hóa; phát huy tinh thần chủ động, Khmer đưa vào đẩy mạnh phát triển du tích cực nỗ lực của đồng bào và vai trò lịch mang lại nguồn lợi và doanh thu cho tự quản của cộng đồng trong quá trình tỉnh, nâng cao đời sống nhân dân, đặc bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc biệt là người Khmer. Việc phát triển giá mình. trị văn hóa người Khmer trong hoạt Chú trọng chính sách đãi ngộ đối với động du lịch tỉnh Trà Vinh thúc đẩy các bậc cao niên ở vùng có đông đồng ngành du lịch tỉnh phát triển mạnh, thúc bào Khmer sinh sống để khai thác vốn đẩy sự phát triển tạo sự liên kết cho tài liệu về các giá trị văn hóa truyền ngành du lịch của vùng Đồng bằng sông thống qua các thế hệ, đồng thời hạn chế Cửu Long, của cả nước góp phần làm những hủ tục lạc hậu như: ăn uống dài giàu đẹp thêm cho ngành du lịch Việt ngày, nghi thức cúng tế huyền bí . giúp Nam. cho các giá trị văn hóa không bị mai một 5.2. Khuyến nghị và biến chất. Đặc biệt, chú trọng công 5.2.1. Khuyến nghị đối với UBND tác đào tạo, nâng cao trình độ dân trí, bồi tỉnh Trà Vinh dưỡng nhân tài cho con em đồng bào người Khmer nhằm góp phần gìn giữ và UBND tỉnh trong phạm vi nhiệm vụ, phát huy tốt những giá trị truyền thống quyền hạn của mình và theo sự phân cấp của dân tộc qua các thế hệ. của chính phủ có trách nhiệm thực hiện quản lý nhà nước về du lịch cộng đồng 5.2.2. Khuyến nghị với Sở Văn hóa, Khmer tại địa phương. Cụ thể hóa các Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh quy hoạch, kế hoạch, cơ chế, chính sách Nghiên cứu và áp dụng tốt các văn phát triển du lịch phù hợp với tình hình bản quy phạm pháp luật vào công tác 150
8. Tạp chí Nghiên cứu khoa học và Phát triển kinh tế Trường Đại học Tây Đô Số 11 - 2021 sẽ ảnh hưởng như thế nào lên cuộc sống, phục của người Khmer Nam Bộ. NXB tinh thần của người dân. Trường đại học Trà Vinh, 75 trang. 5.1.5. Khuyến nghị đối với khách du 4. Dulichtravinh.com.vn, 2018. Khám lịch phá bảo tàng văn hóa dân tộc Khmer ở Khách du lịch khi tham gia trải Trà Vinh, tại địa chỉ: nghiệm tại làng cũng như các điểm du lịch khác của người Khmer cần có ý hoa/kham-pha-bao-tang-van-hoa-dan- thức tôn trọng, giữ gìn các giá trị văn toc-khmer-o-tra-vinh-671.html, truy cập hóa của cộng đồng người dân địa 15:49 - 22/11/2018. phương. Không nên có thái độ khinh 5. Phạm Thị Phương Hạnh (Chủ thường, chê bai khi cảm thấy không hài biên), Lương Minh Hinh, Vũ Thống lòng với các sản phẩm, dịch vụ tại địa Nhất, Huỳnh Công Tín, 2011. Văn hóa phương. Không nên có những hành động Khmer Nam bộ, nét đẹp trong bản sắc làm ảnh hưởng đến cuộc sống, môi văn hóa Việt Nam. NXB chính trị Quốc trường văn hóa bản địa của dân tộc Gia, 328 trang. Khmer. Có ý thức bảo vệ môi trường 6. Kỷ yếu hội thảo khoa học, 2019. sống, môi trường văn hóa dân tộc Khmer Bảo tồn, phát huy các giá trị duy sản văn nơi tham quan du lịch. hóa gắn với phát triển du lịch tỉnh Trà TÀI LIỆU THAM KHẢO Vinh. NXB Nông Nghiệp. 1. Huỳnh Biển, 2019. Trà Vinh khai 7. Trường Lưu, Hoàng Túc, Đặng Vũ thác văn hóa Khmer để phát triển du Thị Thảo, Huỳnh Ngọc Tráng, Thạch lịch, tại địa chỉ: Voi, Lê Vân, 1993. Văn hoá người Khmer vùng đồng bằng Sông Cửu Long. thac-van-hoa-khmer-de-phat-trien-du- NXB Văn hoá Dân tộc, Hà Nội, 344 lich-a116157.html, ngày truy cập trang. 24/7/2020. 8. Quốc hội, 2017. Luật Du lịch 2017. 2. Nguyễn Đình Chiểu, Sơn Ngọc Luật số 09/2017/QH14. Khánh, 2016. Du lịch Văn hóa Khmer Trà Vinh. Tạp chí khoa học, trường đại 9. Phan Thị Vui, 2012. Văn hóa của học Trà Vinh (Số 21), tr 33 – 41. người Khmer trong định hướng phát triển du lịch tỉnh Kiên Giang. Luận văn 3. Nguyễn Đình Chiểu, Thạch Thị Rọ thạc sĩ, trường đại học sư phạm thành Mu Ni, 2017. Văn hóa ẩm thực và trang phố Hồ Chí Minh. 152