Đề tài Nhận thức, thái độ và hành động của cộng đồng đối với du lịch có trách nhiệm ở Kiên Hải, Kiên Giang

Nội dung text: Đề tài Nhận thức, thái độ và hành động của cộng đồng đối với du lịch có trách nhiệm ở Kiên Hải, Kiên Giang

1. 2 NGUYỄN TRỌNG NHÂN – NHẬN THỨC, THÁI ĐỘ VÀ HÀNH ĐỘNG Huyện Kiên Hải tỉnh Kiên Giang là một chính phủ bắt đầu quan tâm nhiều hơn trong những điểm du lịch hấp dẫn có đến việc bảo vệ môi trường trước sự nhiều triển vọng ở vùng Đồng bằng tác động của du lịch đại chúng (mass sông Cửu Long trong việc thu hút du tourism) và kỳ vọng vào hình thức du khách. Sự phát triển du lịch ở Kiên lịch thay thế (alternative tourism) ít gây Hải đã giải quyết nhiều việc làm và tác động tiêu cực đối với môi trường. mang lại thu nhập cho một bộ phận Đến thập niên 70 và 80 của thể kỷ XX, người dân địa phương. Tuy nhiên, nhiều hình thức du lịch thay thế thân điều này cũng gây sức ép lên tài thiện hơn với môi trường và cộng đồng nguyên, môi trường Vì vậy cần thiết ra đời, trong đó có du lịch có trách có nhận thức, thái độ và hành động nhiệm (Leslie, 2012: 17). Du lịch có của cộng đồng về phát triển du lịch có trách nhiệm không phải là sản phẩm trách nhiệm, và đó là hướng đi phù hay nhãn hiệu du lịch mà nó thể hiện hợp với điều kiện đặc thù của Kiên cách thức quy hoạch, chính sách phát Hải, đồng thời kéo dài thời gian phát triển du lịch đảm bảo phân phối tối ưu triển du lịch của điểm đến. lợi ích cho cư dân, chính quyền, du Nhận thức, thái độ và hành động của khách và nhà đầu tư (Scheyvens, 2002; cộng đồng có ảnh hưởng quyết định dẫn theo Leslie, 2012: 20). Phát triển đến phát triển du lịch có trách nhiệm du lịch có trách nhiệm nhằm bảo tồn thành công ở điểm đến; tuy nhiên, môi trường tự nhiên và văn hóa của hiện nay chưa có nhiều nghiên cứu điểm đến, tạo ra hoạt động kinh doanh được phổ biến ở một số địa phương khả thi và những lợi ích kinh tế cho và Kiên Giang. Mục tiêu của nghiên cộng đồng địa phương, cung cấp trải cứu này là phân tích nhận thức, thái nghiệm du lịch chất lượng cao cho du độ và hành động của cộng đồng đối khách (Spencely, 2008: xix-xx). với phát triển du lịch có trách nhiệm ở huyện Kiên Hải, tỉnh Kiên Giang. Kết Theo Liên minh Quốc tế: Du lịch có quả nghiên cứu sẽ có ích cho phát trách nhiệm là bất kỳ hình thức phát triển du lịch địa phương và những triển hoặc hoạt động du lịch mà tôn điểm đến du lịch khác ở Việt Nam trọng và bảo tồn các nguồn lực tự trong việc thực thi các giải pháp nhằm nhiên, văn hóa và xã hội lâu dài, đóng nâng cao ý thức của cộng đồng về góp tích cực và công bằng cho sự phát triển của du lịch có trách nhiệm. phát triển và thăng hoa của những người sống, làm việc và dành kỳ nghỉ 2. PHƢƠNG PHÁP LUẬN NGHIÊN của họ ở điểm đến (dẫn theo Manente, CỨU Minghetti & Mingotto, 2014: 6). Hiệp 2.1. Khái niệm về du lịch có trách hội Du lịch có trách nhiệm của Ý cho nhiệm rằng: Du lịch có trách nhiệm là du lịch Vào thập niên 60 của thế kỷ XX, nhiều phát triển theo các nguyên tắc công nhà nghiên cứu, quản lý và tổ chức phi bằng kinh tế và xã hội, tôn trọng môi
2. 4 NGUYỄN TRỌNG NHÂN – NHẬN THỨC, THÁI ĐỘ VÀ HÀNH ĐỘNG lịch có trách nhiệm, tác giả tập trung dân; 46 doanh nghiệp dịch vụ du lịch - nghiên cứu các nội dung: nghe/biết về nhà nghỉ, khách sạn, quán ăn, nhà du lịch có trách nhiệm, kênh thông tin hàng, công ty du lịch, đại lý bán vé tàu; nghe/biết về du lịch có trách nhiệm, 16 nhân viên lao động trong ngành du hiểu về du lịch có trách nhiệm; hình lịch; 4 đại diện chính quyền cấp xã; 1 thức du lịch liên quan đến du lịch có đại diện cơ quan quản lý nhà nước về trách nhiệm; các đối tượng chủ yếu có du lịch cấp huyện) ở 4 xã (Hòn Tre, được lợi ích từ du lịch có trách nhiệm, Lại Sơn, An Sơn và Nam Du). Cấu đối tượng phải hành động có trách trúc của bảng hỏi gồm 2 phần, phần 1 nhiệm trong phát triển du lịch; những có 9 câu hỏi về thông tin cá nhân của lợi ích từ phát triển du lịch có trách đáp viên. Phần 2 có 13 đến 14 câu hỏi nhiệm; huyện Kiên Hải có nên phát về nhận thức, thái độ và hành động triển du lịch có trách nhiệm, lý do của cộng đồng ở Kiên Hải đối với du huyện Kiên Hải nên phát triển du lịch lịch có trách nhiệm. Thời gian phỏng có trách nhiệm?; những hoạt động vấn từ 22/7/2020 đến 1/8/2020. Dữ của cộng đồng thể hiện phát triển du liệu được mã hóa, nhập và phân tích lịch có trách nhiệm, tham gia hoạt trên phần mềm SPSS 16.0. Thống kê động tiếp cận kiến thức, kỹ năng về mô tả được sử dụng để phân tích dữ du lịch có trách nhiệm. liệu. Một số thông tin cá nhân của 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu cộng đồng như Bảng 1. Dữ liệu thu thập bằng bảng hỏi từ 123 Song song phỏng vấn bằng bảng hỏi, người ở huyện Kiên Hải (56 người tác giả còn sử dụng nguồn dữ liệu thứ Bảng 1. Thông tin cá nhân của 123 đáp viên Đối tượng Biến Diễn giải CQĐP CQQLNNDL DNDVDL NVDL NDĐP Giới tính Nam 4/4 1/1 30/46 9/16 27/56 Nữ 0 0 16/46 7/16 29/56 Tuổi 21-33 0 0 8/46 10/16 13/56 34-38 1/4 0 4/46 3/16 24/56 39-46 3/4 1/1 14/46 0 12/56 47-71 0 0 20/46 3/16 7/56 Trình độ học Dưới THPT 0 0 26/46 6/16 26/56 vấn/chuyên THPT 0 0 18/46 4/16 24/56 môn Trên THPT 4/4 1/1 2/46 6/16 6/56 Dân tộc Kinh 4/4 1/1 46/46 16/16 54/56 Khmer 0 0 0 0 2/56 Ghi chú: CQĐP (chính quyền địa phương), CQQLNNDL (cơ quan quản lý nhà nước về du lịch), DNDVDL (doanh nghiệp dịch vụ du lịch), NVDL (nhân viên phục vụ du lịch), NDĐP (người dân địa phương). Nguồn: Kết quả phỏng vấn cộng đồng của tác giả, 2020.
3. 6 NGUYỄN TRỌNG NHÂN – NHẬN THỨC, THÁI ĐỘ VÀ HÀNH ĐỘNG Hình 1. Tỷ lệ biết và chưa biết của cộng có hiểu, cộng đồng mới quan tâm và đồng về du lịch có trách nhiệm thực hiện du lịch có trách nhiệm một cách tích cực, mang lại nhiều lợi ích cho tài nguyên, môi trường và các bên liên quan. Để đo lường phần nào sự hiểu của cộng đồng ở Kiên Hải về du lịch có trách nhiệm, 1 định nghĩa về du lịch sinh thái, 1 định nghĩa về du lịch bền vững, 1 định nghĩa về du lịch có trách nhiệm, 1 định nghĩa về du lịch văn hóa được soạn thảo. Kết quả, có Nguồn: Kết quả phỏng vấn cộng đồng của 43,9 người chọn đúng định nghĩa du tác giả, 2020. lịch có trách nhiệm. Bên cạnh những người nhận diện được du lịch có trách Với những người đã từng biết về thuật nhiệm, vẫn còn nhiều người chưa ngữ du lịch có trách nhiệm, khi được hiểu bản chất của hình thức du lịch hỏi biết qua những kênh nào, thì hầu này nên đã nhầm với khái niệm du lịch hết họ biết qua internet (40 người, sinh thái (26,8%), du lịch văn hóa chiếm 32,5%), qua truyền hình là 26 (20,3%) và du lịch cộng đồng (8,9%). người (21,1%), qua sách, báo và tạp Đối với nhà quản lý và lãnh đạo, chí, hội thảo và hội nghị, radio và không có đại diện của chính quyền địa truyền thanh địa phương (lần lượt là phương cấp xã nhận diện đúng khái 12 người - 9,8 ; 12 người - 9,8%; và niệm của du lịch có trách nhiệm (0/4), 11 người - 8,9%). trong khi đó, đại diện của cơ quan Cộng đồng hiểu đầy đủ về bản chất, quản lý nhà nước về du lịch cấp vai trò của du lịch có trách nhiệm có ý huyện lại chọn đúng khái niệm du lịch nghĩa to lớn đối với điểm đến, bởi chỉ có trách nhiệm (1/1). Trong những đối Hình 2. Kênh thông tin giúp cộng đồng biết đến du lịch có trách nhiệm Nguồn: Kết quả phỏng vấn cộng đồng của tác giả, 2020.
4. 8 NGUYỄN TRỌNG NHÂN – NHẬN THỨC, THÁI ĐỘ VÀ HÀNH ĐỘNG đối với thiên nhiên và văn hóa, môi Bảng 3. Hành động có trách nhiệm đối với trường, người dân địa phương, khách những đối tượng trong phát triển du lịch du lịch, nhân viên lao động trong có trách nhiệm theo sự hiểu của cộng đồng ngành du lịch. Kết quả khảo sát của Hành động có trách Số ý kiến Phần trăm chúng tôi cho thấy, có 65% cho rằng nhiệm đối với đối tượng phát triển du lịch có trách nhiệm nhằm Thiên nhiên và văn hóa 14 11,4 thực hiện hành động có trách nhiệm Môi trường 28 22,8 đối với tất cả các đối tượng. Ý kiến Người dân địa phương 16 13 cho rằng phát triển du lịch có trách Khách du lịch 10 8,1 nhiệm nhằm thực hiện hành động có Nhân viên lao động 8 6,5 trách nhiệm đối với môi trường, người trong ngành du lịch dân địa phương, thiên nhiên và văn Tất cả các đối tượng 80 65 hóa chiếm tỷ lệ lần lượt là 22,8%, trên 13% và 11,4%. Số ý kiến cho rằng Nguồn: Kết quả phỏng vấn cộng đồng của phát triển du lịch có trách nhiệm nhằm tác giả, 2020. thực hiện hành động có trách nhiệm 3.3. Thái độ và hành động của cộng đối với khách du lịch, nhân viên lao đồng đối với du lịch có trách nhiệm động trong ngành du lịch chỉ chiếm tỷ ở huyện Kiên Hải lệ lần lượt là 8,1 và 6,5 . Qua đó Mặc dù người dân ở Kiên Hải chưa cho thấy, người dân địa phương đã nhận thức đầy đủ về du lịch có trách nhận thức được trách nhiệm của phát nhiệm, nhưng họ thể hiện thái độ ủng triển du lịch có trách nhiệm đối với các hộ rất tích cực đối với sự phát triển du đối tượng liên quan. Tuy nhiên, vẫn lịch có trách nhiệm. Với câu hỏi “Kiên còn không ít người chưa thấy được Hải có nên phát triển du lịch có trách tính tổng thể trách nhiệm của phát nhiệm không?” thì 100 ý kiến trả lời: triển du lịch đối với nhiều đối tượng Kiên Hải cần phát triển du lịch có trách liên quan. nhiệm. Kết quả khảo sát cho thấy đa số Thời gian qua, cộng đồng ở Kiên Hải người dân đều cho rằng phát triển du đã thực hiện nhiều hoạt động nhằm lịch có trách nhiệm sẽ bảo tồn thiên phát triển du lịch có trách nhiệm như: nhiên và văn hóa, bảo vệ môi trường, - Trên phương diện sản phẩm du lịch, phát triển du lịch bền vững, tạo việc các sản phẩm du lịch được khai thác làm, mang lại lợi ích kinh tế cho người ở Kiên Hải gồm tham quan, tìm hiểu dân địa phương và doanh nghiệp, bảo biển, rừng, núi, nghề truyền thống, cơ vệ cảnh quan. Nhìn chung, nhận thức sở thờ tự, sinh kế của người dân của cộng đồng về lợi ích của phát bằng xe gắn máy; leo núi; tắm biển; đi triển du lịch có trách nhiệm tương đối ghe, tàu trên biển; lặn ngắm san hô; phù hợp với quan điểm chung của thế câu cá, câu mực; bắt nhum; ẩm thực giới. hải sản. Các loại hình du lịch này chủ
5. 10 NGUYỄN TRỌNG NHÂN – NHẬN THỨC, THÁI ĐỘ VÀ HÀNH ĐỘNG nhiệm hay không ở địa phương là - Quản lý du lịch có trách nhiệm: Theo doanh nghiệp dịch vụ du lịch. Qua sự phản hồi của chính quyền địa khảo sát 46 doanh nghiệp ở Kiên Hải, phương và cơ quan quản lý nhà nước 91,3% cho rằng họ không sử dụng lao về du lịch, để phát triển du lịch có động trẻ em; có 87% doanh nghiệp ưu trách nhiệm, thời gian qua, địa tiên sử dụng lao động địa phương và phương có những hoạt động quản lý 82,6% doanh nghiệp trả lương cho như gặp gỡ doanh nghiệp và hướng nhân viên ở mức tối thiểu hoặc cao dẫn, hỗ trợ hoạt động kinh doanh của hơn mức quy định của nhà nước. họ; tạo môi trường cạnh tranh lành Không phân biệt đối xử đối với nhân mạnh, bình đẳng cho các doanh viên và đảm bảo môi trường làm việc nghiệp kinh doanh du lịch; khuyến vệ sinh và an toàn cho nhân viên khích doanh nghiệp đổi mới, sáng tạo, được 78,3% và 73,9% doanh nghiệp đa dạng hóa các loại hình, sản phẩm chọn. Trong khi đó, có tiền thưởng và du lịch phù hợp với đặc thù biển đảo; những ưu đãi khác cho nhân viên, có tạo điều kiện thuận lợi để người dân hợp đồng lao động với nhân viên, trực tiếp tham gia kinh doanh và tuyển dụng theo quy trình (xây dựng hưởng lợi từ du lịch; mở 20 lớp tập bản mô tả vị trí công việc, đăng thông huấn, đào tạo nghề du lịch tại các xã; tin tuyển dụng, áp dụng các tiêu chí triển khai ứng dụng công nghệ thông để tuyển dụng), cung cấp chương tin trong quản lý lưu trú du lịch; để các trình đào tạo kỹ năng phù hợp với việc cơ sở lưu trú tự quyết định giá phòng làm cho nhân viên được rất ít doanh theo cơ chế thị trường dựa trên chất nghiệp chọn (26,1%, 8,7%, 4,3%, 0%, lượng sản phẩm, dịch vụ nhưng phải tương ứng). niêm yết công khai và đăng ký giá với - Hỗ trợ điểm đến du lịch có trách cơ quan thuế; hướng dẫn các tổ chức, nhiệm: Khảo sát 46 doanh nghiệp dịch cá nhân kinh doanh du lịch đảm bảo vụ du lịch ở Kiên Hải cho thấy, ý kiến môi trường du lịch an toàn, chất lượng được nhiều doanh nghiệp chọn nhất và thân thiện; giải quyết triệt để tình là sử dụng lao động địa phương trạng cò mồi, lôi kéo khách; tổ chức (65,2%); 56,5% doanh nghiệp cho 14 đợt kiểm tra về đảm bảo vệ sinh an rằng họ sử dụng hàng hóa và vật liệu toàn thực phẩm trên địa bàn huyện; ở địa phương; 52,2% chi trả thỏa tuyên truyền người dân giữ gìn an đáng cho hàng hóa của nhà cung cấp ninh trật tự và bảo vệ san hô, môi ở địa phương. Việc cung cấp kinh phí trường, văn hóa và phát triển du lịch cho hoạt động bảo vệ môi trường và theo hướng xanh, bền vững. bảo tồn tài nguyên, hỗ trợ đào tạo - Vận hành cơ sở lưu trú có trách nguồn nhân lực du lịch của địa nhiệm: Khảo sát nhiều cơ sở lưu trú ở phương ít được doanh nghiệp thực Kiên Hải, chúng tôi nhận thấy, chủ cơ hiện (21,7 và 17,4 , tương ứng). sở đã có quan tâm đến việc khuyến
6. 12 NGUYỄN TRỌNG NHÂN – NHẬN THỨC, THÁI ĐỘ VÀ HÀNH ĐỘNG tiếp cận với thông tin nên nhiều người liên quan những nội dung cốt lõi của ở Kiên Hải chưa từng nghe về thuật du lịch có trách nhiệm, bên cạnh đó, ngữ du lịch có trách nhiệm và nhầm cần tiếp tục mở những khóa tập huấn lẫn với khái niệm du lịch sinh thái, du về kiến thức du lịch có trách nhiệm và lịch văn hóa, du lịch cộng đồng. Tuy kinh nghiệm phát triển du lịch có trách nhiên, phần lớn cộng đồng ở Kiên nhiệm cho cộng đồng. Ngoài ra, ban Hải nhận diện được lợi ích và đối hành bộ quy tắc ứng xử, tăng cường tượng có được lợi ích từ phát triển du hoạt động diễn giải (bảng nội quy, lịch có trách nhiệm. Bên cạnh đó, họ bảng thông tin) ở điểm đến cũng là cũng xác định được các đối tượng có một trong những biện pháp hiệu quả trách nhiệm trong phát triển du lịch có để nâng cao nậng thức của cộng đồng trách nhiệm. Ngoài ra, cộng đồng ở về du lịch có trách nhiệm. Kiên Hải thể hiện thái độ rất tích cực Để tạo sự chuyển biến tích cực về đối với phát triển du lịch có trách nhận thức, thái độ và hành động đối nhiệm ở địa phương. Thời gian qua, với du lịch có trách nhiệm của cộng cộng đồng ở Kiên Hải đã thực hiện đồng ở Kiên Hải một cách căn cơ, đòi nhiều hoạt động hỗ trợ tốt cho phát hỏi chính quyền địa phương, cơ quan triển du lịch có trách nhiệm ở địa quản lý nhà nước về du lịch, doanh phương. nghiệp dịch vụ du lịch cần tiên phong Để nâng cao nhận thức của cộng trong việc tiếp nhận kiến thức, chỉ đạo, đồng ở Kiên Hải về du lịch có trách hành động và hướng dẫn để tạo sức nhiệm, địa phương nên đẩy mạnh lan tỏa mạnh hơn đối với người dân hoạt động tuyên truyền đến các bên địa phương và du khách.  TÀI LIỆU TRÍCH DẪN 1. Leslie, David. 2012. Responsible Tourism: Concepts, Theory and Practice. Oxfordshire: CABI Publishing House. 2. Manente, Mara; Mingetti, Valeria and Mingotto, Erica. 2014. Responsible Tourism and CSR. London: Springer International Publisher. 3. Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Kiên Hải. 2020. 4. Responsible Travel Hanbook. 2006. responsible/responsible_travel_handbook.pdf, truy cập ngày 1/7/2020. 5. Spencely, Anna. 2008. Responsible Tourism. London: Earthscan Publisher. 6. The Cape Town Declaration. 2002. International Conference on Responsible Tourism in Destinations. Cape Town. declaration-on-responsible-tourism/, truy cập ngày 4/7/2020.