Đề tài Vai trò các bên liên quan trong phát triển du lịch nông nghiệp tại Cồn Chim, Trà Vinh

Nội dung text: Đề tài Vai trò các bên liên quan trong phát triển du lịch nông nghiệp tại Cồn Chim, Trà Vinh

1. 1. Đặt vấn đề Cồn Chim là một ấp cù lao với nét đẹp hoang sơ trên dòng sông Cổ Chiên, nơi đây cách trung tâm thành phố Trà Vinh 10km về hướng Đông Bắc theo tuyến đường sông và khoảng 15km theo tuyến quốc lộ 53. Trong quá trình khảo sát thực địa tại Cồn Chim, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh (Sở VHTTDL), Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế và Du lịch (Viện NCPTKT&DL), Công ty TNHH Thương mại Du lịch Đại Hưng (Công ty Đại Hưng) thấy rằng sinh kế của người dân sinh sống tại Cồn Chim chủ yếu dựa vào hoạt động nông nghiệp: trồng lúa, nuôi thủy sản (tôm, cua, cá ). Bên cạnh đó, Cồn Chim còn có rất nhiều tiềm năng về văn hóa cộng đồng và điều kiện thiên nhiên ưu đãi. Đến đầu năm 2019, mô hình du lịch cộng đồng tại Cồn Chim bắt đầu được hình thành, với chủ trương là người dân tự đầu tư để làm du lịch và được hỗ trợ từ các bên liên quan, Cồn Chim đã bắt đầu đón khách du lịch từ tháng 3/2019 đến tháng 02/2020 đã đón tiếp hơn 100 đoàn khách bao gồm cả khách lẻ và khách đoàn. Ngày 09/9/2019, điểm du lịch cộng đồng Cồn Chim được chính thức ra mắt và đón khách. Từ đó đến hiện nay, Công ty Đại Hưng đóng vai trò là cầu nối giới thiệu và dẫn đoàn khách đến với điểm du lịch Cồn Chim. Dựa trên những giá trị văn hóa du lịch, giá trị tài nguyên thiên nhiên và các hoạt động trải nghiệm du lịch tại Cồn Chim hiện nay. Nhóm nghiên cứu thấy rằng Cồn Chim đang sở hữu loại hình du lịch nông nghiệp gắn với văn hóa cộng đồng, mang đậm nét làng quê Nam bộ xưa. Sản phẩm du lịch tại Cồn Chim bao gồm: tham quan, trải nghiệm, ẩm thực và mua hàng lưu niệm, mua đặc sản của địa phương gắn với đời sống nông nghiệp của người dân nơi đây. Sau gần hơn hai năm đi vào hoạt động phục vụ khách du lịch, liệu rằng các bên liên quan đang tham gia vào hoạt động quản lý, tư vấn, khai thác, điều phối và phục vụ khách du lịch tại Cồn Chim như: Sở VHTTDL, Viện NCPTKT&DL, Công ty Đại Hưng, hộ dân cung cấp dịch vụ du lịch (hộ kinh doanh) đã làm tốt vai trò, phát huy tối ưu vai trò của mình trong hoạt động phát triển du lịch nông nghiệp tại Cồn Chim hay chưa? Để trả lời được câu hỏi này, nhóm nghiên cứu tiến hành nghiên cứu “Vai trò các bên liên quan trong phát triển du lịch nông nghiệp tại Cồn Chim, Trà Vinh” thông qua việc tìm hiểu, thảo luận vai trò của các bên liên quan, họ có những nhiệm vụ gì và vai trò như thế nào trong việc phát triển du lịch nông nghiệp tại Cồn Chim nói riêng và phát triển du lịch nông nghiệp của tỉnh Trà Vinh nói chung. 2. Cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu 2.1. Du lịch nông nghiệp Du lịch nông nghiệp ngày càng trở thành một khái niệm phổ biến toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Có nhiều thuật ngữ tiếng Anh tương đương với nội hàm du lịch nông nghiệp bao gồm: “agritourism”, “agricultural tourism”, “agri-tainment”, “farm recreation”, “entertainment agriculture” (Brian J. Schilling và cộng sự, 2006). 78
2. và Lee. L Preston (1995) cũng đưa ra định nghĩa: “Bên liên quan là nhóm hay cá nhân có lợi ích chính đáng trong tổ chức. Từ một số định nghĩa do các học giả nghiên cứu đưa ra, có thể khái quát: “Các bên liên quan là những người hoặc những nhóm người mà quan tâm (hoặc gắn liền) đến việc quyết định, có ảnh hưởng hoặc chịu ảnh hưởng và họ có lợi ích chính đáng trong tổ chức”. 2.2.2. Các bên liên quan trong phát triển du lịch Từ một số định nghĩa về các bên liên quan trong một số lĩnh vực như: quản trị, kinh tế nhóm nghiên cứu tiến hành tìm hiểu và nghiên cứu các quan niệm về các bên liên quan trong phát triển du lịch, cũng như trong lĩnh vực hoạt động du lịch. Trong lĩnh vực du lịch, tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) cũng xác định các bên liên quan của điểm đến du lịch bao gồm: “Chuyên gia du lịch, chính quyền, báo chí và các tổ chức truyền thông khác, thêm vào đó là các nhóm lợi ích, cá nhân như: cộng đồng địa phương và nhóm cư dân địa phương cũng được nhận thức là bên liên quan” (UNWTO, 2002). Đây được xem là những cá nhân hay tổ chức, nhóm thành viên đóng vai trò tác động và được hưởng lợi từ một điểm đến du lịch bất kỳ nào đó. Theo học giả Michael Coltman, nhà kinh tế học người Mỹ nghiên cứu về du lịch, ông cho rằng các bên liên quan chính của hoạt động du lịch bao gồm: Khách du lịch, nhà cung ứng sản phẩm du lịch, dân cư tại điểm du lịch và các cơ quan quản lý nhà nước về du lịch. Hiệu quả của hoạt động du lịch, cũng như khả năng phát triển bền vững tại một điểm đến du lịch phụ thuộc rất lớn vào mối quan hệ giữa các bên liên quan của hoạt động du lịch (Nguyễn Văn Đính và Trần Thị Minh Hòa, 2009). Như vậy, theo quan điểm của học giả Michael Coltman thì sẽ có bốn bên tham gia đồng thời là bốn bên liên quan chính trong hoạt động du lịch. Đối với hoạt động phát triển du lịch nói chung, nhà nghiên cứu Trần Thị Minh Hòa dựa vào lý thuyết của học giả Michael Coltman (nhà kinh tế học người Mỹ nghiên cứu về du lịch) các bên liên quan chính của hoạt động du lịch, nhà nghiên cứu đã khái quát các bên liên quan thành mối quan hệ giữa các bên liên quan tham gia vào hoạt động du lịch (Trần Thị Minh Hòa, 2013) theo hình 1: Hình 1. Sơ đồ mối quan hệ giữa các bên liên quan tham gia vào hoạt động du lịch Từ việc nêu ra một số quan điểm của các học giả về lĩnh vực du lịch, nhóm nghiên 80
3. dựa vào kinh nghiệm sản xuất của mình, cung cấp các giá trị hình thành sản phẩm du lịch nông nghiệp. Các hộ dân trên cồn đã thành thạo trong việc nuôi cấy lúa, các loại rau củ quả và nuôi trồng thủy sản. Với phương thức canh tác luân phiên sản xuất theo mô hình (sáu tháng nước mặn nuôi trồng thủy sản, sáu tháng nước ngọt trồng lúa) đã đem đến cho người dân lợi nhuận đáng kể đặc biệt trong bối cảnh khắp đồng bằng sông Cửu Long đang phải đối mặt với tình trạng những cánh đồng lúa khô héo do hạn mặn thì sản lượng lúa ở Cồn Chim vẫn thu hoạch đều đặn. Điểm đặc biệt ở đây là người dân đều tuân thủ theo các chính sách bảo vệ môi trường, tài nguyên thiên nhiên, tổ chức sản xuất theo mô hình nuôi trồng sạch đảm bảo chất lượng nguồn nguyên liệu sử dụng trong chế biến thực phẩm và sử dụng trong cả thức ăn cho chăn nuôi (Lê Ngọc Kim Tiền, 2020). Một số hộ dân không tham gia trực tiếp cung cấp dịch vụ du lịch nông nghiệp nhưng vẫn đóng vai trò quan trọng vào chuỗi giá trị du lịch tại Cồn Chim, cung cấp nông thủy sản, nhân lực, trồng lúa sạch, nuôi tôm, vận chuyển khách du lịch quan Cồn Chim góp phần hình thành nên môi trường nông nghiệp, môi trường văn hóa cộng đồng tại Cồn Chim (PV ông T.M.T – PGĐ Sở VHTTDL). Có thể thấy, vai trò của các hộ kinh doanh cung cấp các dịch vụ du lịch, sản phẩm du lịch là rất quan trọng. Sau quá trình khảo sát thực địa và phỏng vấn các hộ kinh doanh du lịch tại Cồn Chim, nhiều hộ kinh doanh tại Cồn Chim rất tin tưởng vào vai trò của Sở VHTTDL, vai trò hướng dẫn của Viện NCPTKT&DL và tin vào vai trò điều phối từ phía Công ty Đại Hưng. Bảng 1. Thống kê các dịch vụ hiện đang được cung cấp cho khách du lịch khi đến Cồn Chim Hộ kinh doanh Dịch vụ cung cấp cho khách du lịch Câu cua - Du khách được tự trải nghiệm câu cua, câu tôm và có thể chế biến ăn liền tùy thích, nhà cô tư Pha phục vụ cơm trưa (sau khi hoàn thiện hai “homestay” sẽ phục vụ khách lưu trú). Câu cua - Cung cấp phương tiện đi lại: cho thuê xe đạp, vận chuyển đò. Hoạt động giải trí: sáu Mai câu cua, câu tôm Trò chơi dân Du khách có thể chơi các trò chơi dân gian: chọi lon, nhảy dây, bắn bi, ném phi tiêu gian - anh Thành Đặt lợp - Du khách tham quan có thể chiêm nghiệm kỹ năng đan lát của cô Mèo cũng như được nhà cô Mèo học hỏi, thực hành hoạt động đan lát. Cô là một trong ba hướng dẫn viên địa phương. Bếp xưa Nam bộ Khách du lịch sẽ được thưởng thức những món ăn dân dã như: nước lá sâm, mứt - nhà cô Vân dừa. Cô Bích Vân là một trong ba hướng dẫn viên địa phương. Bánh lá - Trải nghiệm quá trình tạo nên món bánh đặc sắc vừa được thưởng thức món bánh nhà cô ba Sữa lá mơ chấm nước cốt dừa béo ngậy. Bánh xèo - Cung cấp chính là đồ ăn - đặc sản (bánh xèo) cho du khách. Ngoài ra còn có: mứt sênh, nhà cô sáu Giàu tôm khô phục vụ khách tham quan, trồng và cho khách tham quan vườn rau sạch. Vườn dừa - Chị Hạnh bán dừa ta và dừa sim cho khách du lịch, khách đến thì được uống nước bé Thảo dừa tươi, không có đá, khách uống trực tiếp từ trái dừa do gia đình chị chặt sẵn. Tiệm cơm - Khách du lịch được dùng cơm được nấu từ nguyên liệu được lấy hoàn toàn tại nhà chú năm Cồn Chim. Cá được đánh bắt trên sông, tôm, cua được bắt tại vuông tôm trước Lương (nay đổi nhà, rau vườn được trồng, gà thả vườn cũng tự tay nhà chú năm Lương nuôi hoặc tên là cô Huyền) là mua từ những hộ dân khác trên cồn để chế biến món ăn. 82
4. lữ hành ngoài tỉnh đóng góp ý kiến để hoàn thiện các sản phẩm du lịch. Tháng 5/2019, điểm du lịch cộng đồng tiến hành bán thử nghiệm thương mại 15 tour du lịch với hơn 600 lượt khách và được các doanh nghiệp lữ hành, khách du lịch đánh giá cao về chất lượng dịch vụ, các sản phẩm du lịch cộng đồng tại Cồn Chim mang tính đặc trưng riêng, không trùng lặp với các địa phương khác (Trung Tuấn, 2019). – Để đẩy mạnh phát triển du lịch, Trà Vinh đang thực hiện chính sách hỗ trợ các tổ chức, gia đình, cá nhân đầu tư phát triển du lịch trên địa bàn. Tỉnh hỗ trợ gia đình đầu tư xây dựng nhà ở có phòng cho khách du lịch thuê (homestay) từ 2-5 phòng, với mức hỗ trợ một hộ 30 triệu đồng/phòng; đồng thời hỗ trợ 50% lãi suất vay vốn nhưng không quá 150 triệu đồng/hộ, thời gian tối đa 36 tháng tại các tổ chức tín dụng. Tỉnh cũng hỗ trợ tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng nhà hàng ẩm thực đặc trưng kết hợp đặc sản, hàng lưu niệm có quy mô 200m2 trở lên, sức chứa trên 100 khách, với mức hỗ trợ 500.000 đồng/m2 xây dựng, tối đa không quá 200 triệu đồng. Bên cạnh đó, Tỉnh hỗ trợ 10% giá trị phương tiện thủy vận chuyển khách du lịch (trên 20 khách) cho tổ chức, hộ gia đình đầu tư mua sắm phương tiện giao thông thô sơ để vận chuyển nhưng không quá 50 triệu đồng/phương tiện (Phương Thảo, 2019). Vào tháng 5/2020 địa phương đã cho ra mắt loại hình dịch vụ “homestay” với hai cơ sở lưu trú tại nhà cô Bích Vân xây dựng năm phòng và cô tư Pha xây dựng hai phòng. – Thu hút dự án quốc tế, dự án SME cho doanh nghiệp vừa và nhỏ do Chính phủ Canada tài trợ cho Trà Vinh. Qua khảo sát dự án SME cam kết năm 2020 sẽ đồng hành cùng người dân, hỗ trợ người dân phát triển mô hình du lịch này (Lê Ngọc Kim Tiền, 2020). – Sở VHTTDL phối hợp với Viện NCPTKT&DL tiến hành mở các lớp tập huấn cho các hộ dân sinh sống tại Cồn Chim như: Phát triển du lịch với sự tham gia của cộng đồng địa phương; Quy tắc ứng xử trong hoạt động du lịch, với sự tham gia của hơn 80 người dân sinh sống trên Cồn Chim (Lâm Hữu Phúc, 2019). – Sở VHTTDL thành lập Ban Điều hành (Ban Điều phối) du lịch tại Cồn Chim, hiện nay gồm có: Sở VHTTDL Trà Vinh, Công ty Đại Hưng và bà con tại cồn Chim (cô Bích Vân, anh Thành – trưởng ấp), mỗi thành viên trong Ban Điều hành thực hiện nhiệm vụ riêng của mình (PV ông T.M.T – PGĐ Sở VHTTDL). 3.1.3. Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế và Du lịch Viện NCPTKT&DL là một chủ thể đóng vai trò quan trọng ngay từ bước đầu hình thành du lịch tại Cồn Chim. Là một trong những người tiên phong xây dựng mô hình du lịch cộng đồng tại Cồn Chim, TS. Tạ Duy Linh đã triển khai các buổi tập huấn cho người dân địa phương hiểu thế nào là du lịch và làm dịch vụ du lịch, tư vấn hộ kinh doanh trang trí nhà cửa, cổng ra vào, vận động người dân tham gia vào du lịch Vai trò của Viện đóng góp rất lớn cho việc hình thành và phát triển du lịch tại Cồn Chim hiện nay. 3.1.4. Công ty TNHH Thương mại Du lịch Đại Hưng Công ty Đại Hưng hiện là công ty du lịch duy nhất được phép khai thác du lịch, đóng vai trò điều phối khách du lịch đến với Cồn Chim, đóng vai trò là cầu nối giới thiệu và dẫn 84
5. thuận, cùng nhau phát triển văn hóa cộng đồng, phát triển kinh tế địa phương (3) Sự phối hợp nhịp nhàng giữa chính quyền địa phương, các hộ dân, công ty du lịch và chuyên gia tư vấn: Giữa bốn chủ thể liên quan có một sự phối hợp rất nhịp nhàng, luôn đặt lợi ích của các hộ kinh doanh lên đầu tiên, mỗi bên liên quan đều giữ đúng vai trò và trách nhiệm của mình, đảm bảo công bằng về chia sẻ lợi ích kinh tế giữa các hộ kinh doanh. Mỗi bên liên quan tham gia với mục đích là phát triển du lịch địa phương, mỗi bên đều tin tưởng vai trò của các bên liên quan đây có thể được xem là yếu tố quan trọng nhất. Sự phối hợp nhịp nhàng còn thể hiện qua việc, trước khi đoàn khách xuống tham quan, phía bên công ty sẽ xuống địa bàn khảo sát kỹ lưỡng và phân chia nhiệm vụ cho từng hộ thực hiện đem đến sự chuyên nghiệp trong việc tiếp đón và thực hành trải nghiệm từng loại hình dịch vụ của du khách. Kết thúc chương trình du lịch, cả hai bên sẽ họp lại, nêu những điểm thực hiện tốt và chưa tốt để cùng nhau rút kinh nghiệm và hướng tới mô hình phát triển hoàn thiện hơn. Ngoài ra còn có sự phối hợp nhịp nhàng giữa các hộ kinh doanh với nhau hình thành mạng lưới kết nối bền chặt giữa các thành viên trong cộng đồng là yếu tố biểu hiện rõ nét hơn cả. Trong quá trình tiếp đón đoàn khách, các hộ gia đình được phân công nhiệm vụ sẽ chuẩn bị chu đáo để thực hiện còn những hộ không được phân công hoặc không tham gia vào du lịch sẽ hỗ trợ, giúp đỡ các khâu chuẩn bị. Từ đó, góp phần tạo ra nguồn thu nhập mới cho các hộ gia đình không tham gia du lịch ở xung quanh trong cộng đồng. Trong cộng đồng người dân tại Cồn Chim luôn có sự đồng lòng nhất quán nên mọi công việc trong địa phương đều được giải quyết nhanh chóng dưới sự đồng thuận của mọi người. Người dân địa phương có ý thức về những gì đang diễn ra tại nơi sinh sống, tích cực học hỏi, lắng nghe và thực hiện tuân thủ các nội quy, quy tắc đề ra. Có thể khái quát vai trò của các bên liên quan trong hoạt động cung ứng du lịch và phát triển du lịch nông nghiệp tại Cồn Chim, Trà Vinh theo hình 2. Hình 2. Sơ đồ thể hiện mối quan hệ vai trò của các bên liên quan trong hoạt động du lịch nông nghiệp tại Cồn Chim 86
6. chung tay phát triển du lịch tại Cồn chim theo định hướng phát triển bền vững. Trong tương lai, việc phát huy tốt hơn nữa các vai trò các bên liên quan sẽ góp phần đảm bảo chất lượng chương trình du lịch, giúp nâng cao giá trị sản phẩm du lịch cho khách du lịch, giúp cho các hộ kinh doanh ở đây phát triển thêm thu nhập từ hoạt động phục vụ khách du lịch, ngoài thu nhập chính là từ hoạt động nông nghiệp thuần túy. Kết quả của bài viết này là gợi ý hữu ích trong việc phát triển vai trò của các bên liên quan trong phát triển du lịch nông nghiệp tại Cồn Chim cũng như là nền tảng cơ sở cho việc tiếp tục nghiên cứu phát triển du lịch tại Cồn Chim sau này. Lời cảm ơn Nghiên cứu này được tài trợ bởi Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, trong khuôn khổ đề tài KHCN mã số “C2021-18b-06”. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Brian J. Schilling và cộng sự (2006). Does Agritourism Enhance Farm Profitability. Journal of Agricultural and Resource Economics, 39(1), 69-87. [2] Bùi Thị Lan Hương (2010). Du lịch nông nghiệp và du lịch nông thôn. Trường cán bộ quản lý Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn II. [3] Freemen (1984). Strategic Management: A Stakeholder Approach. Pitman Marshall, MA. [4] Hương Chi (2018). Du lịch nông nghiệp Việt Nam tìm hướng phát triển. . [5] Lâm Hữu Phúc (2019). Phát triển du lịch cộng đồng tại Cồn Chim, cần có giải pháp mang tính bền vững trước mắt và lâu dài. . [6] Lê Ngọc Kim Tiền (2020). Khai thác tài sản địa phương trong phát triển du lịch cộng đồng ấp Cồn Chim xã Hòa Minh huyện Châu Thành tỉnh Trà Vinh (Đề tài nghiên cứu khoa học sinh viên). Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. [7] Nguyễn Văn Đính và Trần Thị Minh Hòa (2009). Giáo trình Kinh tế Du lịch. NXB Đại học Kinh tế Quốc dân. [8] Phương Thảo (2019). Trà Vinh ra mắt điểm du lịch cộng đồng Cồn Chim. . [9] Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh (2019). Báo cáo hoạt động Văn hóa, Thể thao và Du lịch năm 2019, Chương trình công tác năm 2020. [10] Thomas Donalason và Lee. L Preston (1995). The Stakeholder Theory of the Corporation: Concepts, Evidence, and Implications. Academy of Management Review, 20(1), 65-91. [11] Thông tấn xã Việt Nam (2018). Du lịch nông nghiệp Đồng bằng sông Cửu Long - tiềm năng bỏ ngỏ. , truy cập vào lúc 17g00 ngày 30/5/2021. [12] Trần Thị Minh Hòa (2013). Hoàn thiện mối quan hệ giữa các bên liên quan nhằm phát triển hoạt động du lịch tại Việt Nam. Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, 29(3), 19-28. [13] Trung Tuấn (2019). Trà Vinh: Ra mắt điểm du lịch cộng đồng đầu tiên. , [14] UNWTO (2002). Crisis Guidelines for the Tourism Industry. Madrid: UNWTO. 88