Giáo trình Kết cấu động cơ đốt trong - Chương 7: Hệ thống bôi trơn

Nội dung text: Giáo trình Kết cấu động cơ đốt trong - Chương 7: Hệ thống bôi trơn

1. Keát caáu heä thoáng boâi trôn 137 Ñoäng cô Cöïa taùc daàu boâi trôn beân trong ñoäng cô Hình 7.1: Sô ñoà boâi trôn baèng vung toùe daàu Phöông aùn boâi trôn naøy raát ít ñöôïc söû duïng do khoâng ñaûm baûo löu löôïng daàu boâi trôn cuûa oå truïc caàn thieát. Daïng boâi trôn naøy chæ coøn toàn taïi trong caùc ñoäng cô kieåu cuõ, coâng suaát nhoû vaø toác ñoä thaáp. Tuy nhieân, öu ñieåm cuûa phöông aùn naøy laø keát caáu cuûa heä thoáng boâi trôn raát ñôn giaûn. 7.3.2. Boâi trôn cöôõng böùc: Haàu heát caùc ñoäng cô ñoát trong ngaøy nay ñeàu duøng phöông aùn boâi trôn cöôõng böùc. Daàu nhôøn trong heä thoáng boâi trôn ñöôïc bôm daàu (loaïi baùnh raêng) ñaåy ñeán caùc beà maët ma saùt döôùi moät aùp suaát nhaát ñònh. Do ñoù, heä thoáng hoaøn toaøn coù theå ñaûm baûo yeâu caàu boâi trôn, laøm maùt vaø taåy röûa maët ma saùt cuûa oå truïc. Heä thoáng boâi trôn cöôõng böùc cuûa ñoäng cô ñoát trong thöôøng bao goàm caùc boä phaän cô baûn sau ñaây: thuøng chöùa daàu hoaëc caùcte, bôm daàu nhôøn, baàu loïc thoâ vaø loïc tinh daàu nhôøn, keùt laøm maùt daàu nhôøn, caùc ñöôøng oáng daãn daàu, ñoàng hoà baùo aùp suaát vaø ñoàng hoà baùo nhieät ñoä daàu nhôøn. Tuyø theo vò trí chöùa daàu nhôøn, heä thoáng boâi trôn cöôõng böùc phaân thaønh hai loaïi: heä thoáng boâi trôn caùcte öôùt (daàu chöùa trong caùcte) vaø heä thoáng boâi trôn caùcte khoâ (daàu chöùa trong thuøng daàu beân ngoaøi caùcte). Caên cöù vaøo hình thöùc loïc vaø heä thoáng boâi trôn cöôõng böùc laïi phaân thaønh hai loaïi: heä thoáng boâi trôn duøng loïc thaám vaø heä thoáng boâi trôn duøng loïc ly taâm (toaøn phaàn vaø khoâng toaøn phaàn). a. Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa heä thoáng boâi trôn cöôõng böùc caùcte öôùt nhö sau: Heä thoáng boâi trôn cuûa caùc loaïi ñoäng cô noùi chung ñeàu gioáng nhau veà cô baûn. Noù bao goàm bôm daàu, baàu loïc, keùt laøm maùt, caùc thieát bò ño vaø baùo nhieät ñoä vaø aùp suaát daàu, caùc ñöôøng daàu khoan trong thaân maùy, trong truïc khuyûu vaø trong moät soá chi tieát khaùc vaø caùc oáng daãn daàu. Sô ñoà nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa heä thoáng boâi trôn cöôõng böùc theå hieän treân Hình 7.2
2. Keát caáu heä thoáng boâi trôn 139 ñaùy caùc te qua löôùi loïc thoâ 6 roài ñaåy vaøo baàu loïc 10. Ra khoûi baàu loïc daàu ñi tieáp vaøo ñöôøng daàu chính 12 (ñöôïc khoan doïc theo thaân ñoäng cô) roài sau ñoù ñöôïc phaân chia tôùi caùc coå truïc 13 theo caùc loã khoan treân thaân maùy. Töø caùc coå truïc 13 daàu ñi theo caùc loã khoan trong truïc tôùi caùc coå bieân (ñaàu to thanh truyeàn) vaø theo loã trong thanh truyeàn tôùi boâi trôn cho baïc ñaàu nhoû thanh truyeàn. Sau khi ra khoûi caùc oå (baïc ñôõ) caàn boâi trôn, daàu rôi töï do xuoáng phía döôùi, moät phaàn rôi xuoáng caùc te, moät phaàn vöôùng phaûi caùc chi tieát ñang quay vaø bò vaêng ñi do löïc ly taâm. Chính nhôø löôïng daàu vaêng naøy maø caùc chi tieát khaùc cuûa ñoäng cô ñöôïc boâi trôn: thaønh xy-lanh, aéc piston, vaáu cam cuûa truïc phaân phoái, con ñoäi, ÔÛ moät soá ñoäng cô ngöôøi ta khoan theâm moät loã nhoû treân ñaàu to thanh truyeàn höôùng veà phía maët chòu löïc cuûa xy-lanh. Khi loã daàu trong coå truïc truøng vôùi loã nhoû naøy thì daàu döôùi aùp suaát cao phun qua loã töôùi leân beà maët xy-lanh laøm giaûm nhieät ñoä vaø boâi trôn cho khu vöïc naøy. Hình 7.3. Sô ñoà nguyeân lyù cuûa heä thoáng boâi trôn. 1- Baàu loïc; 2- Ñoàng hoà nhieät ñoä; 3- Keùt laøm maùt; 4- Van an toaøn; 5- Khoaù; 6- Löôùi loïc thoâ (phao daàu); 7- Bôm daàu; 8- Van an toaøn; 9- Van xaû; 10- Baàu loïc; 11- Ñoàng hoà aùp suaát; 12- Ñöôøng daàu chính; 13- Coå chính truïc khuyûu; 14- OÅ ñôõ truïc cam; 15- Truïc giaøn xu paùp; 16- Que thaêm daàu; 17- OÁng chaâm daàu Maët khaùc, töø ñöôøng daàu chính coù moät nhaùnh daãn tôùi boâi trôn cho caùc baïc ñoõ truïc cam 14 vaø moät nhaùnh khaùc daãn daàu boâi trôn cho truïc 15 cuûa giaøn coø moå. Löôïng daàu coøn laïi ñi qua baàu loïc 1 roài quay trôû veà ñaùy caùc te. Vôùi caùch boá trí nhö treân, trong heä thoáng coù 2 baàu loïc 10 vaø 1. Baàu loïc 10 ñöôïc maéc noái tieáp vôùi ñöôøng daàu chính, nghóa laø toaøn boä löôïng daàu löu thoâng phaûi ñi qua noù. Neáu baàu loïc naøy bò taéc thì seõ maát toaøn boä daàu boâi trôn cho ñoäng cô vaø coù nguy cô gaây hoûng maùy, do vaäy ngöôøi ta boá trí moät van xaû 9 song song vôùi baàu loïc. Nhö vaäy, neáu baàu loïc 10 bò taéc thì aùp suaát phía tröôùc van
3. Keát caáu heä thoáng boâi trôn 141 Do daàu nhôøn ñöôïc chöùa trong thuøng daàu ngoaøi caùcte neân ñoäng cô coù theå laøm vieäc ôû ñoä nghieâng lôùn maø khoâng sôï thieáu daàu nhö loaïi caùcte öôùt (ôû loaïi naøy khi ñoäng cô laøm vieäc ôû ñoä nghieâng lôùn, daàu nhôøn doàn veà moät phía khieán phao huùt daàu bò haãng). Vì vaäy caùc loaïi ñoäng cô Diesel duøng treân maùy uûi ñaát, xe taêng, maùy keùo, taøu thuyû v.v thöôøng hay duøng heä thoáng boâi trôn caùcte khoâ. Van d treân heä thoáng seõ ñoùng laïi khi nhieät ñoä cuûa daàu cao. Aùp suaát ñoùng môû van thöôøng ñieàu chænh vaøo khoaûng 0,15 - 0,2MN/m2 (1,5 - 2kG/cm2) Trong moät soá ñoäng cô tónh taïi vaø taøu thuyû, treân heä thoáng boâi trôn coøn boá trí bôm tay hoaëc bôm ñieän ñeå cung caáp daàu nhôøn ñeán caùc maët ma saùt vaø ñieàn ñaày caùc ñöôøng oáng daãn tröôùc khi khôûi ñoäng ñoäng cô; sô ñoà boá trí bôm tay hoaëc bôm ñieän (chi tieát 16) giôùi thieäu treân Hình 7.4. Ngoaøi ra ñeå ñaûm baûo boâi trôn cho maët laøm vieäc cuûa xy-lanh, heä thoáng boâi trôn cuûa caùc loaïi ñoäng cô naøy coøn thöôøng van phaân phoái ñeå caáp daàu nhôøn vaøo moät soá ñieåm chung quanh xy-lanh. Loã daàu thöôøng ñöôïc khoan treân loùt xy-lanh. Hình 7.4: Sô ñoà boá trí bôm tay vaø bôm ñieän 1- Loïc thoâ; 2 –Bôm daàu; 3 – Loïc daàu tinh; 11 – Boä laøm maùt daàu (boä sinh haøn); 14 – Ñöôøng daàu boâi trôn; 15 – Van khoùa; 16 – Bôm ñieän; a,b,e – Van an toaøn; T – Ñoàng hoà baùo nhieät ñoä daàu boâi trôn; - Ñöôøng daàu boâi trôn Ñöa daàu leân boâi trôn cô caáu phoái khí cuûa ñoäng cô oâtoâ maùy keùo thöôøng thieát keá theo phöông aùn giôùi thieäu treân Hình 7.5. Daàu nhôøn theo ñöôøng daàu khoan treân thaân maùy leân ñuõa ñaåy roài vaøo ñoøn baåy roài vaøo truïc ñoøn baåy sau ñoù theo caùc ñöôøng daàu khoan treân ñoøn baåy phun veà phía loø xo xupap vaø trôû veà caïc te. Öu ñieåm lôùn nhaát cuûa caùc phöông aùn boâi trôn cöôõng böùc laø ñaûm baûo boâi trôn toát caùc oå truïc do ñoù giaûm ñöôïc maøi moøn vaø toån thaát ma saùt, taêng tuoåi thoï cho ñoäng cô. Tuy vaäy, nhöôïc ñieåm cô baûn cuûa heä thoáng boâi trôn cöôõng böùc laø keát caáu cuûa heä thoáng raát phöùc taïp.
4. Keát caáu heä thoáng boâi trôn 143 c. Boâi trôn baèng caùch pha daàu nhôøn vaøo nhieân lieäu: Caùch boâi trôn naøy chæ ñöôïc duøng ñeå boâi trôn caùc chi tieát maùy cuûa ñoäng cô xaêng hai kyø côõ nhoû, laøm maùt baèng khoâng khí hoaëc baèng nöôùc. Daàu nhôøn ñöôïc pha vaøo xaêng theo tyû leä 1/20  1/25 theå tích. Moät soá ñoäng cô côõ nhoû cuûa Ñöùc, Tieäp Khaéc thöôøng pha daàu nhôøn vôùi tyû leä ít hôn, thöôøng vaøo khoaûng 1/30  1/33. Hoãn hôïp cuûa daàu nhôøn vaø xaêng sau khi qua boä cheá hoaø khí ñöôïc xeù thaønh caùc haït nhoû, cuøng vôùi khoâng khí naïp taïo thaønh khí hoãn hôïp. Khí hoãn hôïp naøy ñöôïc naïp vaøo caùcte cuûa ñoäng cô roài theo loã queùt ñi vaøo xy-lanh. Trong quaù trình naøy, caùc haït daàu nhôøn laãn trong khí hoãn hôïp ngöng ñoïng baùm leân beà maët caùc chi tieát maùy ñeå boâi trôn caùc maët ma saùt. Caùch boâi trôn naøy thöïc teá khoâng caàn “heä thoáng boâi trôn” thöïc hieän vieäc boâi trôn caùc chi tieát maùy raát ñôn giaûn, deã daøng nhöng do daàu nhôøn theo khí hoãn hôïp vaøo buoàng chaùy neân deã taïo thaønh muoäi than baùm treân ñænh piston. Pha caøng nhieàu daàu nhôøn, trong buoàng chaùy caøng nhieàu muoäi, deã laøm cho piston quaù noùng, deã xaûy ra hieän töôïng chaùy sôùm, kích noå vaø ñoaûn maïch do buji bò baùm muoäi than. Ngöôïc laïi, pha ít daàu nhôøn, boâi trôn keùm, ma saùt lôùn deã laøm cho piston bò boù keït trong xy- lanh. 7.4 KEÁT CAÁU CAÙC PHAÀN TÖÛ CHÍNH CUÛA HEÄ THOÁNG BOÂI TRÔN: 7.4.1 Loïc daàu: Ñeå ñaûm baûo oå truïc ít bò maøi moøn do taïp chaát, daàu nhôøn duøng ñeå boâi trôn phaûi raát saïch. Trong quaù trình laøm vieäc daàu nhôøn bò phaân huyûvaø nhieãm baån bôûi nhieàu loaïi taïp chaát nhö:  Maït kim loaïi do caùc maët ma saùt maøi moøn, nhaát laø trong thôøi gian chaïy raø ñoäng cô môùi vaø trong thôøi gian ñoäng cô ñaõ laøm vieäc quaù chu kyø ñaïi tu.  Caùc chaát taïp laãn trong khoâng khí naïp nhö caùt buïi vaø caùc chaát khaùc. Caùc taïp chaát naøy theo khoâng khí naïp vaøo xy-lanh roài laãn vôùi daàu nhôøn, chaûy xuoáng caùcte.  Muoäi than do nhieân lieäu hoaëc daàu nhôøn chaùy baùm treân xy-lanh, theo daàu nhôøn xuoáng caùcte.  Caùc taïp chaát hoaù hoïc do daàu nhôøn bieán chaát, bò oxy hoaù hoaëc bò taùc duïng cuûa caùc loaïi axit sinh ra trong quaù trình chaùy. Ñeå loaïi boû nhöõng taïp chaát treân, nhaát laø caùc taïp chaát cô hoïc, ngöôøi ta phaûi loïc saïch daàu nhôøn baèng caùc thieát bò loïc daàu. Thieát bò loïc daàu coù theå laép tröïc tieáp hoaëc laép theo maïch reõ vôùi ñöôøng daàu nhôøn. Khi laép tröïc tieáp, 100% daàu ñeàu phaûi qua loïc; vì vaäu söùc caûn cuûa loaïi baàu loïc naøy khoâng ñöôïc lôùn quaù, ñoä cheânh leäch aùp suaát tröôùc vaø sau baàu loïc thöôøng khoâng vöôït quaù 0,1MN/m2 (2kG/cm2). Loaïi baàu loïc naøy chæ loïa ñöôïc caùc caën baån coù kích thöôùc haït lôùn hôn 0,03mm; vì vaäy thöôøng ñöôïc goïi laø baàu loïc thoâ. Caùc loaïi baàu loïc tinh thöôøng laép theo maïch reõ vì söùc caûn baàu loïc raát lôùn. Löôïng daàu phaân nhaùnh qua baàu loïc tinh khoâng ñöôïc vöôït quaù 20% löôïng daàu nhôøn cuûa toaøn maïch. Caùc
5. Keát caáu heä thoáng boâi trôn 145 Ñöôøng daàu ñi Beà roäng loõi loïc Beà maët giaáy loïc Naép ñaäy Giaáy loïc a) b) 1 2 3 4 7 6 5 c) Hình 7.7: Baàu loïc thaám a) Sô ñoà laép baàu loïc thaám b) Moät soá vaät lieäu duøng laøm loõi loïc c) Keát caáu baàu loïc 1- Thaân baàu loïc; 2 - Voøng ñeäm; 3- Ñöôøng daàu vaøo; 4 - Ñöôøng daàu ra; 5 -Van kieåm tra; 6 -Vaät lieäu loïc; 7-Van seõ môû khi loïc bò taéc. Taát caû aùc loaïi baàu loïc thaám ñeàu gioáng nhau veà nguyeân lyù vaø caáu taïo chung, chuùng chæ khaùc nhau veà caáu taïo vaät lieäu loïc. Trong moät soá loaïi ñoäng cô duøng treân xe oâtoâ, ngöôøi ta coøn duøng baàu loïc toå hôïp goàm caû loïc thoâ vaø loïc tinh. Loïc thoâ bao phía beân ngoaøi coù theå duøng loaïi loïc duøng daûi loïc hoaëc löôùi loïc. Loïc tinh ñaët phía beân trong duøng loõi loïc baèng giaáy loïc.
6. Keát caáu heä thoáng boâi trôn 147 Hình 7.9: Caáu taïo cuûa baàu loïc ly taâm 1 – Voøi phun daàu; 2 – Roâ-to; 3 – Loå daàu vaøo; 4 – Ñöôøng daàu; 5- OÁng daãn; 6 - OÁng daàu ra; 7 – Truïc ; 8 – Van an toaøn Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa baàu loïc ly taâm: Daàu nhôøn coù aùp suaát cao ñi vaøo baàu loïc theo khoang roãng giöõa oáng 6 vaø truï 7 (xem muõi teân treân hình veõ) vaøo ñaày roâtoâ roài theo hai oáng daãn 5 phun qua voøi phun 1. Döôùi taùc duïng cuûa
7. Keát caáu heä thoáng boâi trôn 149  Baàu loïc ly taâm hoaøn toaøn: Trong heä thoáng boâi trôn loïc ly taâm hoaøn toaøn, baàu loïc laép noái tieáp treân maïch daàu nhö sô ñoà treân Hình 7.11. Do ñoù toaøn boä daàu nhôøn do bôm daàu cung caáp ñeàu ñi qua baàu loïc. Trong heä thoáng loïc ly taâm hoaøn toaøn, moät phaàn daàu nhôøn (khoaûng 15  20%) phun qua loã phun laøm quay roâtoâ roài trôû veà caùcte, ñaïi boä phaän daàu nhôøn coøn laïi ñöôïc loïc saïch roài ñi theo ñöôøng daàu ôû giöõa baàu loïc ly taâm vaøo ñöôøng daàu chính ñeå ñeán caùc oå truïc. Heä thoáng boâi trôn naøy khoâng caàn duøng ñeán baàu loïc thoâ nhö heä thoáng boâi trôn loïc ly taâm khoâng hoaøn toaøn. Hình 7.11: Sô ñoà heä thoáng boâi trôn duøng baàu loïc ly taâm tuaàn hoaøn. 1 - Bôm daàu; 2 - Baàu loïc ly taâm; 3 - Keùt laøm maùt Ñöôøng daàu ñi ñeán voøi phun daãn ñoäng roâto cuûa baàu loïc ly taâm hoaøn toaøn coù theå boá trí theo hai caùch nhö Hình 7.12. ÔÛ phöông aùn thöù nhaát (Hình 7.12a) daàu ñi qua loã phun ñöôïc loïc saïch. ÔÛ phöông aùn thöù hai (Hình 7.12b) daàu qua loã phun khoâng ñöôïc loïc saïch. Öu ñieåm cuûa phöông aùn thöù hai laø toå chöùc doøng daàu trong roâto ñöôïc toát hôn vaø giaûm ñöôïc kích thöôùc roâto do ñoù coù theå taêng hieäu suaát loïc cuûa loïc ly taâm. Ñeàu naøy coù yù nghóa khaù lôùn ñoái vôùi nhöõng loaïi ñoäng cô cöôøng hoaù coù löu löôïng daàu tuaàn hoaøn lôùn. Hình 7.12: Ñöôøng daàu trong baàu loïc ly taâm hoaøn toaøn.
8. Keát caáu heä thoáng boâi trôn 151 7.4.2. Bôm daàu: Bôm daàu boâi trôn thöôøng laø bôm baùnh raêng. Sô ñoà nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa bôm baùnh raêng ñöôïc theå hieän treân Hình 7.14. Bôm bao goàm 2 baùnh raêng ñaët trong moät voû kín, baùnh raêng chuû ñoäng ñöôïc daãn ñoäng hoaëc tröïc tieáp töø truïc khuyûu, hoaëc töø truïc cam, coøn baùnh raêng bò ñoäng quay töï do. Bôm hoaït ñoäng nhö sau. Khi ñoäng cô hoaït ñoäng, baùnh raêng chuû ñoäng quay vaø laøm baùnh raêng bò ñoäng quay theo. Vôùi chieàu quay nhö theå hieän treân hình veõ thì ôû khoang beân traùi caùc raêng ra khoûi aên khôùp laøm theå tích cuûa khoang taêng leân, taïo neân ñoä chaân khoâng vaø huùt daàu vaøo. Sau ñoù, daàu ñöôïc taûi theo caùc khoaûng khoâng giöõa caùc raêng cuûa caû 2 baùnh raêng ñeå ñi veà phía khoang beân phaûi. Taïi ñaây, caùc raêng vaøo aên khôùp laøm theå tích cuûa khoang giaûm xuoáng vaø daàu bò doàn eùp ñi ra ngoaøi vôùi aùp suaát cao. Tuy nhieân, aùp suaát trong heä thoáng thöôøng ñöôïc giôùi haïn trong khoaûng töø 0,3 ñeán 0,8 MPa nhôø moät van an toaøn boá trí ngay trong bôm (xem Hình 7.16 vaø 7.17). Hình 7.14: Sô ñoà nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa bôm baùnh raêng. Treân ñaây laø nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa bôm baùnh raêng aên khôùp ngoaøi. Ñaây laø loaïi bôm coù caáu taïo ñôn giaûn nhöng ñoä tin caäy vaø tuoåi thoï cao neân ñöôïc söû duïng phoå bieán hôn caû. Ñieàu toái quan troïng ñoái vôùi bôm baùnh raêng laø ñoä kín khít giöõa caùc maët beân cuûa caùc baùnh raêng vôùi thaân bôm cuõng nhö giöõa caùc ñænh raêng vôùi voû bôm. Ñaây cuõng chính laø yeáu toá quyeát ñònh tuoåi thoï cuûa bôm. Ngoaøi bôm baùnh raêng aên khôùp ngoaøi, trong heä thoáng boâi trôn ñoäng cô coøn hay gaëp caùc loaïi bôm khaùc nhö bôm baùnh raêng aên khôùp trong (Hình 7.15 - a), bôm baùnh raêng roâ-to keùp (Hình 7.15 - b).
9. Keát caáu heä thoáng boâi trôn 153 quay raát thaáp, bôm daàu cung caáp ñuû löôïng daàu boâi trôn thì khi ñoäng cô hoaït ñoäng ôû soá voøng quay cao löu löôïng daàu do bôm cung caáp seõ taêng leân gaáp vaøi laàn, laøm taêng aùp suaát trong heä thoáng vaø coù theå gaây neân quaù taûi. Ñeå giôùi haïn aùp suaát trong heä thoáng ôû trong phaïm vi nhaát ñònh, bôm daàu ñöôïc trang bò moät van an toaøn boá trí ngay treân ñöôøng ra cuûa bôm. Hình 7.16: Van an toaøn. Treân Hình 7.16 laø nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa van an toaøn. Van ñöôïc maéc song song vôùi heä thoáng (xem hình veõ) vaø ñöôïc ñoùng chaët nhôø moät loø xo. Hình beân traùi öùng vôùi cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô ôû soá voøng quay thaáp, luùc naøy aùp suaát daàu boâi trôn nhoû, khoâng ñuû ñeå thaéng ñöôïc löïc cuûa loø xo neân van ñoùng, toaøn boä daàu do bôm caáp ñöôïc ñaåy vaøo heä thoáng boâi trôn. Hình beân phaûi öùng vôùi cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng cô ôû soá voøng quay cao. Luùc naøy, do löôïng daàu cuûa bôm caáp trôû neân raát lôùn maø heä thoáng khoâng tieâu thuï kòp neân aùp suaát trong heä thoáng taêng voït. Khi aùp löïc taùc duïng leân maët van thaéng ñöôïc löïc cuûa loø xo (khi aùp suaát vöôït quaù ñònh möùc) thì van môû ra vaø moät phaàn daàu seõ ñi qua van ñeå trôû veà ñaùy caùc te, giaûm taûi cho heä thoáng. Caáu taïo cuï theå cuûa van naøy coù theå thaáy treân Hình 7.17 (soá 1 vaø 2). Treân Hình 7.17 trình baøy caáu taïo cuûa moät bôm daàu coù 2 khoang, moãi khoang laø moät bôm rieâng bieät, ñöôïc daãn ñoäng chung bôûi truïc 3. Caùc baùnh raêng chuû ñoäng 5 vaø 6 ñöôïc noái vôùi truïc 3, coøn caùc baùnh raêng bò ñoäng 11 vaø 9 quay trôn treân caùc truïc 12 vaø 8. Hai bôm naøy ñöôïc ngaên caùch bôûi taám ngaên 10. Khoang treân coù löu löôïng lôùn hôn (caùc baùnh raêng coù beà roäng lôùn hôn) duøng ñeå cung caáp daàu ñi boâi trôn cho toaøn boä ñoäng cô. Khoang döôùi coù löu löôïng nhoû hôn vaø coù nhieäm vuï löu thoâng daàu qua keùt laøm maùt.
10. Keát caáu heä thoáng boâi trôn 155 Keùt laøm maùt daàu coù nhieäm vuï laøm maùt daàu boâi trôn. Nhö ñaø trình baøy trong phaàn treân, ngoaøi nhieäm vuï chính laø boâi trôn, daàu coøn coù nhieäm vuï thu nhieät ôû caùc beà maët laøm vieäc ñeå laøm maùt chuùng, do vaäy daàu bò noùng leân trong quaù trình laøm vieäc. Ñaùy caùc te laø nôi chöùa daàu vaø ñoàng thôøi cuõng ñoùng vai troø trao ñoåi nhieät. Neáu nhieät ñoä moâi tröôøng khoâng cao (ôû caùc nöôùc xöù laïnh) thì ñaùy caùc te seõ ñaûm nhaän vieäc taûn nhieät ra moâi tröôøng xung quanh vaø laøm maùt daàu. Nhöng khi ñoäng cô phaûi hoaït ñoäng ôû trong ñieàu kieän naëng nhoïc, nhieät ñoä moâi tröôøng cao (ví duï nhö ôû Vieät Nam) thì ñaùy caùc te khoâng ñuû ñeå thoaùt nhieät nöõa, nhieät ñoä daàu coù theå leân cao quaù möùc cho pheùp do vaäy phaûi coù keùt laøm maùt daàu. Moät ñoäng cô thöôøng ñöôïc thieát keá ñeå coù theå hoaït ñoäng ôû nhieàu ñieàu kieän khaùc nhau cho neân ngöôøi ta thöôøng boá trí keùt laøm maùt daàu cuøng vôùi moät van khoaù ñeå ngaét khoâng cho daàu ñi qua keùt maùt khi ñoäng cô phaûi laøm vieäc trong ñieàu kieän muøa ñoâng ôû xöù laïnh. Keùt maùt daàu coù caáu taïo nhö treân Hình 7.18. Noù bao goàm 2 khoang chöùa treân vaø döôùi (soá 2 vaø 1), ñöôïc noái vôùi nhau baèng caùc oáng theùp 3 coù tieát dieän hình oâ van. Xung quanh caùc oáng naøy coù haøn caùc laù theùp moûng (theo phöông ngang hay xoaén oác) ñeå taêng beà maët taûn nhieät (coøn goïi laø caùc caùnh taûn nhieät). Khi boá trí treân ñoäng cô, keùt daàu thöôøng ñöôïc boá trí phía tröôùc keùt nöôùc. Daàu ñöôïc daãn vaøo khoang treân roài ñi theo caùc oáng 3 xuoáng khoang döôùi roài töø ñoù ñi ra ngoaøi (xem soá 1 Hình 7.18). Trong khi ñi qua caùc oáng 3 daàu ñöôïc laøm maùt nhôø luoàng gioù thoåi qua caùc caùnh taûn nhieät. 2 4 3 1 Hình 7.18: Sô ñoà nguyeân lyù cuûa keùt laøm maùt daàu boâi trôn 1- Khoang döôùi; 2- Khoang treân; 3- Caùc oáng daãn; 4- Caùc caùnh taûn nhieät. Sô ñoà treân ñaây theå hieän nguyeân taéc laøm vieäc chung cuûa caùc keùt maùt daàu, trong thöïc teá ta coù theå gaëp caùc daïng caáu taïo khaùc, ñaëc bieät neáu ñoäng cô ñöôïc laøm maùt baèng khoâng khí thì keùt maùt daàu coù theå chæ laø daïng oáng gaén caùnh taûn nhieät, ñöôïc quaán theo kieåu ruoät gaø vaø boá trí trong khoang laøm maùt ñoäng cô. Ñeå theo doõi aùp suaát daàu trong heä thoáng boâi trôn trong quaù trình laøm vieäc ngöôøi ta thöôøng söû duïng moät caûm bieán aùp suaát daàu laép treân ñöôøng daàu chính, töø ñoù baùo tín hieäu leân ñoàng hoà boá trí treân baûng tabloâ. Hôn nöõa ñeå kòp thôøi thoâng baùo veà söï coá, truïc traëc trong heä thoáng boâi trôn hoaëc
11. Keát caáu heä thoáng boâi trôn 157 7.4.4 Thoâng gioù hoäp truïc khuyûu: Trong quaù trình laøm vieäc cuûa ñoäng cô khí chaùy thöôøng loït töø buoàng chaùy xuoáng hoäp truïc khuyûu. Ñieàu ñoù laøm cho daàu nhôøn deã bò oâ nhieãm vaø phaân huyû do caùc taïp chaát chaùy ñem xuoáng. Ngoaøi ra, do coù hieän töôïng loït khí, nhieät ñoä beân trong hoäp truïc khuyûu cuõng taêng leân laøm haïi ñeán tính naêng hoaù lyù cuûa daàu nhôøn. Ñeå traùnh nhöõng taùc haïi noùi treân, caùc ñoäng cô ngaøy nay ñeàu giaûi quyeát toát vaán ñeà thoâng gioù hoäp truïc khuyûu. Caùc loaïi ñoäng cô ñoát trong ngaøy nay thöôøng duøng hai phöông aùn thoâng gioù hoäp truïc khuyûu sau ñaây:  Thoâng gioù hôû: laø kieåu thoâng gioù töï nhieân, ñeå khí trong hoäp truïc khuyûu töï thoaùt ra ngoaøi trôøi baèng oáng thoâng gioù nhö Hình 7.20. Khí trong hoäp truïc khuyûu löu ñoäng ñöôïc laø nhôø coù piston chuyeån ñoäng hoaëc xe oâ toâ chuyeån ñoäng taïo thaønh vuøng aùp suaát thaáp ôû mieäng oáng 2 do ñoù khí trong hoäp truïc khuyûu thoaùt ra ngoaøi. Hình 7.20: Sô ñoà thoâng gioù hoäp truïc khuyûu kieåu thoâng gioù hôû. 1- OÁng ñoå daàu vaø thoâng gioù 2- OÁng thoâng vôùi khí trôøi  Thoâng gioù kín: (Hình 7.21) laø kieåu thoâng gioù cöôõng böùc, lôïi duïng ñoäng chaân khoâng trong quaù trình naïp ñeå khí trong hoäp truïc khuyûu löu ñoäng vaøo ñöôøng naïp cuûa ñoäng cô. Sô ñoà thoâng gioù hoäp truïc khuyûu kieåu thoâng gioù kín giôùi thieäu treân hình. Öu ñieåm cuûa phöông aùn naøy laø choáng ñöôïc löôïng daàu nhôøn bò oâ nhieãm vaø hieäu quaû thoâng gioù raát cao. Nhöng nhöôïc ñieåm cuûa noù laø ñöa hôi daàu vaø khí chaùy loït xuoáng hoäp truïc khuyûu ñi vaøo ñöôøng naïp neân cuõng deã laøm cho xupap vaø xy-lanh bò ñoùng muoäi, khieán xy-lanh bò moøn nhieàu.