Topic Developing community based tourism to create jobs and to maintain livelihood for san diu people in vinh phuc province

Nội dung text: Topic Developing community based tourism to create jobs and to maintain livelihood for san diu people in vinh phuc province

1. No.20_Mar 2021|p.47-52 TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC TÂN TRÀO ISSN: 2354 - 1431 PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG NHẰM GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM VÀ ĐẢM BẢO SINH KẾ CHO NGƯỜI DÂN TỘC SÁN DÌU Ở VĨNH PHÚC Nguyễn Đức Khiêm1,* 1 Trường CĐ Vĩnh Phúc * Địa chỉ email: nguyenduckhiem81@gmail.com Thông tin tác giả Tóm tắt: Du lịch cộng đồng đang là xu hướng hấp dẫn khách du lịch, đặc biệt ở khu vực Ngày nhận bài: 17/12/2020 trung du miền núi phía bắc. Với lợi thế về cảnh quan tự nhiên và bản sắc văn Ngày duyệt đăng: hóa các tộc người, du lịch cộng đồng không chỉ mang lại lợi ích kinh tế cho cư 22/02/2021 dân bản địa mà còn góp phần bảo tồn và phát huy những nét văn hóa tộc người độc đáo. Bài viết, chỉ ra các tiềm năng khai thác du lịch cộng đồng của đồng bào dân tộc Sán Dìu ở tỉnh Vĩnh Phúc trong định hướng phát triển sinh kế cũng Từ khóa: Du lịch cộng đồng, bản như bảo tồn bản sắc văn hóa tộc người là một hướng đi đang được đảng bộ tỉnh sắc văn hóa tộc người, Vĩnh Phúc rất quan tâm. sinh kế cho người dân.
2. N.Đ.Khiem/ No.20_Mar 2021|p.47-52 Ẩm thực là thành tố phản ánh rõ nét đời sống phải rồi dùng thắt lưng hoa lý, tím hay đỏ thắt lại. văn hóa của tộc người. Thông qua tập quán ăn uống Chiếc váy của phụ nữ Sán Dìu rất độc đáo, váy chỉ của mỗi dân tộc, có thể tìm thấy những yếu tố tín là 2, 3, 4, hay 5, 6 mảnh vải được đính trên một xà ngưỡng, tâm linh, đạo đức, luân lý, thuần phong mỹ cạp, tạo cho mảnh nọ chờm trên mảnh kia khoảng tục, thị hiếu ẩm thực của dân tộc đó. Người Sán Dìu 10cm đến 15cm, các vạt váy chồng lên nhau, tạo ở Vĩnh Phúc đã sớm có nền văn minh cấy lúa nước. nên sự kín đáo cho người phụ nữ song vẫn thuận Để có nước trồng lúa nước, người Sán Dìu đã đoàn tiện trong lao động, leo đồi, núi. Chiếc váy lá (vang kết cùng nhau và được nhà nước đầu tư làm nhiều khún), xẻ tà là điểm đặc biệt trong bộ nữ phục Sán công trình thủy lợi lớn như hồ Đại Lải, Xạ Hương, Dìu, do vậy, họ còn được gọi với tên gọi là Mán đầm Sáu Vó, với hàng ngàn ki-lô-mét kênh váy xẻ. Đặc biệt, phụ nữ Sán Dìu có chiếc túi trầu mương dẫn nước về ruộng, tưới tiêu cho những (loi thoi), hình múi bưởi, được may và thêu thùa cánh cánh đồng bằng phẳng hàng trăm mẫu ở xã công phu, thể hiện sự khéo léo của người phụ nữ. Đạo Trù, Minh Quang, Hợp Châu, Đại Đình của huyện Tam Đảo. Nguồn lương thực chủ yếu của Trang phục là yếu tố đầu tiên tạo nên sự khu đồng bào dân tộc Sán Dìu là gạo, sản phẩm của nền biệt giữa người Sán Dìu với các cộng đồng dân tộc nông nghiệp. Đặc biệt trong cơ cấu bữa ăn của khác. Tuy không sặc sỡ sắc màu, không cầu kỳ với người Sán Dìu không thể thiếu món cháo ỉ (cháo nhiều họa tiết thêu thùa nhưng sắc chàm chủ đạo loãng, uống thay nước, dùng hàng ngày như một cùng nhiều điểm nhấn hoa văn trên nữ phục đã tạo bữa phụ ngoài 2 bữa cơm chính), hay chúc líp (cháo nên vẻ đẹp giản dị, kín đáo, duyên dáng của trang trộn với một số loại rau có thể dùng làm thuốc chữa phục Sán Dìu trên nền xanh của những đồi Su su bệnh như lá lốt, lá ngải, ). Thức ăn được chế biến xanh mướt của dãy núi Tam Đảo, những đồi Dứa phong phú từ luộc, xào, hấp, đồ, nướng, rán, tạo vàng óng của vùng núi Tam Dương, Đạo Trù. Hệ sự tinh tế trong cách chế biến và thưởng thức món thống lễ hội dày đặc phản ánh đời sống tâm linh ăn của đồng bào. phong phú của người Sán Dìu. Lễ hội của người Văn hóa ẩm thực còn thể hiện sâu sắc hơn trong Sán Dìu được tổ chức theo các tiết trong năm. Hầu các ngày lễ tết với những món ăn đậm bản sắc dân như tháng nào đồng bào cũng có tết: tết Nguyên tộc như: thịt thính, thịt ướp chua, cheo leo (kết hợp đán (Sin nén chẹt phoi), tết Thanh minh (Sênh đọt chuối non với các nguyên liệu khác: thịt gia mếnh chẹt), tết mùng 5 tháng 5 (Lống són chẹt), súc, lươn, gà, chim, ), bánh nhân điền, bánh lá rằm tháng 7 (Mộc nén ka chẹt), Ngoài ra, còn có ngải, xôi nhuộm màu, bánh tày loòng ệt, bánh các lễ hội liên quan đến tín ngưỡng nông nghiệp, chưng gù lốc cóc chổng, bánh nép cóc phô, cày gắn liền với thời vụ sản xuất như: hạ điền, thượng công tạp gói bằng lá dứa dại, đan hình các con vật điền, tết cơm mới, lễ hội Đại phan với các biểu gà, chim, ngựa Với hệ thống các món ăn, cách hiện thờ cúng thần nông, thờ vía lúa, thờ tổ tiên, chế biến đa dạng, đặc sắc, ẩm thực của người Sán Thành hoàng làng phản ánh rõ nét niềm tin tâm Dìu không chỉ đáp ứng được nhu cầu ăn uống của linh của cộng đồng các dân tộc người dân tộc Sán du khách còn tạo nên sự hấp dẫn đối với khách Dìu ở Vĩnh Phúc. trong việc trải nghiệm và tìm hiểu những giá trị văn hóa tộc người như đời sống sinh hoạt, lao động sản Người Sán Dìu có vốn văn học dân gian phong xuất, quan niệm tâm linh. phú. Về nhạc cụ có tù và, kèn, sáo, trống, thanh la Về vũ, trong các nghi lễ tôn giáo có điệu múa gậy, Trang phục nam giới Sán Dìu đơn giản, áo cánh nhảy dâng đèn, nhảy dọn đường, múa đua tầm xích ngắn, quần chân què, cạp lá tọa, thích hợp với công việc hay nhảy quản ma tà. Nhạc cụ và các điệu vũ được lao động nông nghiệp. Nữ phục gồm khăn đội đầu, sử dụng hầu hết trong các diễn xướng tâm linh: áo trong, áo ngoài, dây lưng, váy, xà cạp và đồ tang ma, cấp sắc, phản ánh sinh động thế giới trang sức. Cách mặc cũng có sự phân biệt về tuổi quan, nhân sinh quan của người Sán Dìu. Về văn tác, người trẻ mặc áo vạt bên phải vắt phủ lên vạt học khá phát triển trong nhân dân lao động, với loại áo bên trái, sau khi mặc chiếc nẹp bên trong được hình văn học dân gian chủ yếu là thơ ca ứng tác và lộn ra, tạo thành đường chéo nhau từ cổ xuống truyền khẩu. Bên cạnh thơ ca, còn có ca dao, tục ngực; người già mặc áo vạt trái vắt phủ lên vạt bên ngữ, câu đố cũng phong phú được đồng bào đúc rút
3. N.Đ.Khiem/ No.20_Mar 2021|p.47-52 mỗi địa phương, trong đó, tập trung phát triển mạnh nhà văn hóa để giao lưu văn hóa văn nghệ, khám dịch vụ du lịch, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế phá ẩm thực địa phương; đầu tư hỗ trợ 60 hộ dân có mũi nhọn của tỉnh, ưu tiên phát triển các ngành dịch đủ điều kiện đón tiếp và phục vụ nhu cầu ăn, nghỉ vụ đem lại giá trị gia tăng cao, phục vụ trực tiếp cho du khách; đào tạo nguồn nhân lực làm du lịch cho khu vực sản xuất; các ngành dịch vụ lợi ích cộng đồng; đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá, xúc công cộng, xã hội; coi trọng và khuyến khích phát tiến phát triển thị trường du lịch, hình thành các triển các loại hình dịch vụ khác” và “Ưu tiên đầu tư tour du lịch kết nối với địa phương lân cận. khai thác hiệu quả các sản phẩm dịch vụ, du lịch tại 2.2. Một số vấn đề đặt ra trong khai thác du các làng nghề tiểu thủ công nghiệp, làng nghề lịch cộng đồng ở tỉnh Vĩnh Phúc truyền thống mang bản sắc văn hóa dân tộc”[7,tr.3]. Việc khai thác du lịch mang lại lợi ích cho Những văn bản này là kim chỉ nam định hướng cho người dân địa phương, tăng thu nhập từ việc tham các ngành, các cấp, các thành phần kinh tế - xã hội, gia các hoạt động du lịch như: phục vụ nhu cầu lưu trong đó ngành du lịch là hạt nhân trong quá trình trú, thưởng thức các món ẩm thực độc đáo, bày bán tổ chức thực hiện nhằm khai thác tiềm năng, khắc các đồ thủ công, biểu diễn dân ca dân vũ, trải phục những khó khăn, hạn chế phấn đấu đưa du nghiệm sinh hoạt văn hóa gia đình, cộng đồng, lịch Vĩnh Phúc nói chung, du lịch cộng đồng nói đã góp phần ổn định đời sống kinh tế, phát triển riêng trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh. Để sinh kế và xóa đói giảm nghèo. Bên cạnh đó, việc tạo bước đột phá phát triển du lịch trở thành ngành người dân tham gia trực tiếp vào các hoạt động du kinh tế mũi nhọn của tỉnh, Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc lịch còn góp phần giải quyết vấn đề việc làm, cải luôn chú trọng nâng cấp, phát triển hạ tầng du lịch. thiện chất lượng lao động, giảm di cư tự do, tự phát Giai đoạn 2011 - 2017, tổng số vốn ngân sách nhà từ nông thôn ra các đô thị, tạo nên sự ổn định xã hội nước đầu tư cho lĩnh vực du lịch là 2.193 tỷ đồng, và đặc biệt là sự ổn định nhân khẩu, thành phần tộc trong đó đầu tư kết cấu hạ tầng trong khu du lịch là người, nền tảng vững chắc cho sự duy trì và bảo lưu 67,1 tỷ đồng; đầu tư các công trình trọng điểm tạo những giá trị văn hóa tộc người. điểm nhấn phát triển du lịch là 2.126 tỷ đồng, trong Du lịch cộng đồng không chỉ thúc đẩy sự công đó chi từ 35% đến 40% đầu tư các công trình du bằng trong phát triển du lịch với việc mang lại cho lịch làng nghề. Bên cạnh đầu tư bằng nguồn ngân cộng đồng những lợi ích từ việc cung cấp các dịch sách nhà nước, tỉnh đã chủ động dành quỹ đất cho vụ du lịch và cơ sở hạ tầng: giao thông, điện, nước, các dự án du lịch để thu hút đầu tư. Từ năm 2011 - viễn thông, vệ sinh môi trường, cảnh quan thiên 2017, toàn tỉnh có 36 dự án DDI đầu tư vào lĩnh nhiên, góp phần phục hồi và phát triển các giá trị vực du lịch với tổng số vốn cam kết là 20.612 tỷ văn hóa và nghề truyền thống mà còn đem lại nhiều đồng, trong đó, đã thực hiện 11.336 tỷ đồng, đạt tác động tích cực về kinh tế, văn hóa, xã hội và môi 55% số vốn cam kết. trường, tuy nhiên nếu không có các biện pháp quản lý tốt thì nó cũng gây ra nhiều thách thức: tăng chi Tỉnh Vĩnh Phúc đã quy hoạch xây dựng Đề án phí sinh hoạt và giá đất, phá vỡ môi trường, cảnh làng văn hóa du lịch cộng đồng tại thôn Đồng quan tự nhiên, ô nhiễm và rác thải, gia tăng tiếng Thỏng (xã Đại Đình) và thôn Đạo Trù Thượng (xã ồn, sự bất ổn về xã hội Vì vậy, để hạn chế các Đạo Trù) ở huyện Tam Đảo. Đây là hai thôn có biểu hiện tiêu cực, chính quyền và người dân địa phong cảnh thiên nhiên hữu tình và vẫn còn lưu giữ phương cần làm tốt một số nội dung sau: bản sắc văn hóa phong phú của người dân tộc Sán Dìu. Căn cứ, tiêu chí thực tiễn xây dựng đề án dựa Một là, tuyên truyền, hỗ trợ đồng bào Sán Dìu trên cơ sở các điều kiện tự nhiên của huyện Tam những hiểu biết về du lịch cộng đồng, nâng cao Đảo với 44,5% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số nhận thức để họ tham gia du lịch cộng đồng tự với truyền thống văn hóa lâu đời hiện còn lưu giữ nguyện, tự giác nhằm tạo nên sự kết nối giữa các như tiếng nói, trang phục truyền thống, các làn điệu doanh nghiệp và chủ thể văn hóa để hỗ trợ đồng dân ca, các món ăn đặc sắc, Xây dựng khu trung bào Sán Dìu trong việc xây dựng mô hình và cách tâm đón tiếp khách du lịch, các quầy dịch vụ bán thức đưa nguồn tài nguyên văn hóa phục vụ du lịch hàng, quà lưu niệm, sản vật địa phương; xây dựng cộng đồng hiệu quả.
4. N.Đ.Khiem/ No.20_Mar 2021|p.47-52