Bài giảng Đo lường hình học (phần cơ bản) - Chương 6: Dung sai truyền động bánh răng

Nội dung text: Bài giảng Đo lường hình học (phần cơ bản) - Chương 6: Dung sai truyền động bánh răng

1. Phoøng thí nghieäm ño löôøng Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) * sai soá tieáp tuyeán taàn soá thaáp. Chuùng ta xem sai soá naøy, coù aûnh höôûng tôùi ñoä chính xaùc ñoäng hoïc cuûa baùnh raêng, seõ ñöôïc bieåu hieän baèng nhöõng chæ tieâu ñaùnh giaù naøo. Theo tieâu chuaån TOCT 1643 – 56, ñuùng ngay baûn thaân sai soá tieáp tuyeán taàn soá thaáp – do xích truyeàn ñoäng chia raêng trong maùy gaây ra – ñeå laøm chæ tieâu ñaùnh giaù. Sai soá aáy goïi laø: Sai soá laên  - laø sai soá lôùn nhaát veà goùc quay giöõa baùnh raêng vaø duïng cuï caét. Noù ñöôïc kieåm tra tröïc tieáp treân maùy caét raêng vaø tính baèng giaây goùc. Do sai soá laên, chieàu daøi phaùp tuyeán chung cuûa baùnh raêng coù sai soá, trò soá cuûa noù laïi thay ñoåi theo töøng phaàn cuûa vaønh raêng. Sai soá laên  laøm cho chieàu daøi phaùp tuyeán chung thay ñoåi trò soá trong phaïm vi [1]: L L .L 2r .  .sin (6-11) max min o 0 206 trong ñoù: r0 – baùn kính voøng cô sôû cuûa baùnh raêng. Nhö vaäy, 0L laø moät chæ tieâu ñeå ñaùnh giaù phaàn sai soá ñoäng hoïc maø nguyeân nhaân laø do sai soá tieáp tuyeán taàn soá thaáp gaây ra. Tieâu chuaån TOCT 1643 – 56 goïi chæ tieâu ñoù laø: Ñoä dao ñoäng cuûa chieàu daøi phaùp tuyeán chung 0L: laø hieäu soá giöõa chieàu daøi phaùp chuyeán chung lôùn nhaát vaø beù nhaát ño treân caùc phaàn khaùc nhau cuûa vaønh raêng (6- 7). Sai soá tieáp tuyeán taàn soá thaáp nhaát coøn gaây sai soá tích luõy böôùc voøng t. Do ñoù sai soá tích luõy böôùc voøng t cuõng laø moät chæ tieâu ñaùnh giaù sai soá ñoäng hoïc cuûa baùnh raêng, do sai soá tieáp tuyeán taàn soá thaáp gaây ra. Toùm taét laïi söï phaân tích ôû treân ta thaáy: + ñeå ñaùnh giaù sai soá ñoäng hoïc cuûa baùnh raêng, do sai höôùng taâm taàn soá thaáp e1 gaây ra, coù theå duøng moät trong caùc chæ tieâu sau ñaây: - ñoä ñaûo vaøng raêng e0 - ñoä dao ñoäng khoaûng caùch taâm ño sau 1 voøng quay 0a. - sai soá tích luõy cuûa böôùc voøng t. Hình 6-7 + ñeå ñaùnh giaù sai soá ñoäng hoïc cuûa baùnh raêng do sai soá tieáp tuyeán taàn soá thaáp gaây ra, chæ duøng moät trong caùc chæ tieâu sau: - sai soá laên ; - ñoä dao ñoäng cuûa chieàu daøi phaùp tuyeán chung 0L; - sai soá tích luõy cuûa böôùc voøng r; 93
2. Phoøng thí nghieäm ño löôøng Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) 4) 0a vaø 0L 5) t 6) F Trong 4 caëp chæ tieâu ñaàu, moãi moät chæ tieâu ñaïi dieän cho 1 nguyeân nhaân gaây sai soá. Rieâng 2 chæ tieâu thöù 5 vaø 6, thì moãi moät mình noù ñaõ ñuû ñaïi dieän cho caû 2 nguyeân nhaân gaây sai soá ñoäng hoïc. Tuy nhieân F  ñaïi dieän moät caùch ñaày ñuû hôn t  vaø theo söï nghieân cöùu thì F thöôøng lôùn hôn t tôùi 20% b. Chæ tieâu ñaùnh giaù ñoä oån ñònh khi laøm vieäc cuûa baùnh raêng Cuõng gioáng nhö khi xeùt caùcchæ tieâu ñaùnh giaù ñoä chính xaùc ñoäng hoïc, ôû ñaây khi noùi ñeán chæ tieâu ñaùnh giaù ñoä oån ñònh, chuùng ta seõ keå ñeán nhöõng sai soá theå hieän treân baùnh raêng maø nguyeân nhaân cuûa chuùng laø nhöõng sai soá gia coâng ñaõ aûnh höôûng tôùi ñoä oån ñònh cuûa baùnh raêng. Theo söï phaân tích ôû chöông 2, chuùng ta thaáy raèng: nhöõng nguyeân nhaân gaây ra ñoä khoâng oån ñònh cuûa baùnh raêng goàm coù: - Sai soá höôùng taâm taàn soá cao - sai soá tieáp tuyeán taàn soá cao. - Sai soá cuûa pôroâfin löôõi caét cuûa dao. Chuùng ta seõ xeùt nhöõng nguyeân nhaân gaây sai soá aáy seõ ñöôïc bieåu hieän treân baùnh raêng thaønh nhöõng sai soá gì vaø laáy ñoù laøm chæ tieâu ñaùnh giaù ñoä oån ñònh khi laøm vieäc cuûa baùnh raêng. * sai soá höôùng taâm taàn soá cao: Sai soá höôùng taâm taàn soá cao gaây ra sai soá pôroâfin raêng theo ñöôøng taùcduïng beân phaûi vaø beân traùi moät löôïng, tính theo caùc coâng thöùc (VIII-6) vaø (VIII-7). Thay caùc giaù trò naøy vaøo (6-1) ta tính ñöôïc söï dòch chuyeån chuyeån theo hööù«ng taâm cuû thanh raêng chính xaùc so sai soá höôùng taâm taàn soá cao gaây ra. F F e e H 2 t 2 P 2 .sin n sin n  2 .sin (6-12) 2 2.cos 4.cos 2 Do ñoù, khoaûng caùch taâm giöõa baùnh raêng vaø thanh raêng seõ coù moät dao ñoäng hình sin, taàn soá cao. Vì vaäy ñeå ñaùnh giaù ñoä oån ñònh cuûa baùnh raêng tieâu chuaån Lieân xoâ TOCT 1643 –56 duøng chæ tieâu: Ñoä dao ñoäng cuûa khoaûng caùch taâm ño sau khi quay baùnh raêng ñi moät raêng Do ñoù sai soá höôùng taâm taàn soá cao coøn gaây ra SAI SOÁ BÖÔÙC VOØNG laø hieäu soá giöõa 2 böôùc voøng baát kyø, ño treân cuøng moät voøng troøn (hình 6-10). Sai soá naøy aûnh höôûng tôùi ñoä oån ñònh cuûa baùnh raêng. 95
3. Phoøng thí nghieäm ño löôøng Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) vaø t0. Do ñoù chæ rieâng  laø ñuû ñaùnh toaøn boä caùc sai soá gia coâng aûnh höôûng tôùi ñoä oån ñònh baùnh raêng. Ñeå ñaùnh giaù ñoä ñònh cuûa baùnh raêng moät caùch toång hôïp vaø gaàn vôùi ñieàu kieän laøm vieäc nhaát. TOCT 1643-56 quy ñònh moät chæ tieâu toång hôïp. Chæ tieâu naøy ñöôïc bieåu hieän baèng söï baèng quay khoâng ñeàu cuûa baùnh raêng, laép ñi laép laïi vôùi taàn soá cao, khi baùnh raêng chính xaùc aên khôùp hôû vôùi noù quay ñeàu. Chæ tieâu ñoù laø sai soá chu kyø. - Laø phaàn phaàn coù taàn soá cao cuûa sai soá ñoäng hoïc (hình 6-8). Noù ñöôïc tính baèng giaù trò trung bình cuûa caùc bieân ñoäng dao ñoäng coù taàn soá cao cuûa sai soá ñoäng (hình 6-12). Hình 6-12 Chuùng ta ñi ñeán keát luaän : ñeå ñaùnh giaù ñoä oån ñònh cuûa baùnh raêng, coù theå duøng moät trong caùc chæ tieâu sau : - t vaø t0. - f vaø t 0. -  . - f. c. Chi tieâu ñaùnh giaù ñoä tieáp xuùc raêng. Trong khi gia coâng, sai soá höôùng truïc vaø sai soá tieáp tuyeán gaây ra nhöõng sia soá treân baùnh raêng aûnh höôûng tôùi ñoä tieáp uùc raêng. Nhöõng sai soá ñoù duøng laøm chæ tieâu ñaùnh giaù ñoä tieáp xuùc raêng. Sai soá phöông raêng B0 Laø khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng thaúng lyù thuyeát hoaëc ñöôøng xoaén lyù thuyeát (tröôøng hôïp raêng nghieâng) naèm treân hình truï ñi qua giöõa chieàu cao raêng vaø keïp laáy phöông raêng thöïc treân suoát chieàu daøi cuûa noù (hình 6-13) Sai soá hình daùng vaø vò trí cuûa ñöôøng tieáp xuùc b0 Laø khoaûng caùch phaùp tuyeán giöõa ñöôøng thaúng naèm trong maët phaúng tieáp tuyeán vôùi hình truï cô sôû, song song vôùi ñöôøng danh nghóa vaø keïp laáy ñöôøng tieáp xuùc thöïc (hình 6-14) Hình 6-14 97
4. Phoøng thí nghieäm ño löôøng Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) Hình 6-16 Chæ tieâu toâng hôïp ñeå ñaùnh giaù ñoä tieáp xuùc, theo OTC 1643-56 quy ñònh laø : veát tieáp xuùc – laø phaàn maët beân cuûa raêng tieáp xuùa vôùi maët beân baùnh raêng aên khôùp vôùi noù khi quay ñi roài haõm nheï laïi (hình 6-17). Tieâu chuaån quy ñònh veát tieáp xuùc baèng tyû soá phaàn traêm theo chieàu daøi vaø chieàu cao raêng. a c Theo chieàu daøi : 100% . B h Theo chieàu cao : t.b 100%. hz Trong ñoù ht.b laø chieàu cao trung bình cuûa veát tieáp xuùc vaø hz laø chieáu cao phaàn laøm vieäc cuûa raêng. Hình 6-17 Nhö vaäy, ñeå ñaùnh giaù ñoä tieáp xuùc raêng, thöôøng duøng nhaát laø chæ tieâu veát tieáp xuùc; Vì ñoù laø moät chæ tieâu toång hôïp coù khaû naêng khoâng nhöõng bieåu hieän ñöôïc aûnh höôûng cuûa caùc sai soá treân baûn thaân baùnh raêng maø coøn caû nhöõng sai soá cuûa truyeàn ñoäng vaø laép raùp; ñoàng thôøi chæ tieâu ñoù bieåu hieän ñöôïc ñoä tieáp xuùc raêng gaàn vôùi söï tieáp xuùc raêng khi laøm vieäc nhaát. Ñoái vôùi baùnh raêng thaúng vaø raêng nghieâng heïp (coù chieàu roäng vaønh raêng beù hôn m n 1,25 ) chæ caàn duøng chæ tieâu B0 laø ñuû ñeå ñaùnh giaù ñoä tieáp xuùc ôû nhöõng baùnh raêng sin coù caáp chính xaùc cao ([2] – [5]). Ñoái vôùi baùnh raêng nghieâng roäng vaø raêng chöõ V, coù theå duøng caùc boä chæ tieâu B, bn vaø t0 hoaëc bn, t0 vaø veát tieáp xuùc ([2] vaø [3]). d. Chæ tieâu ñaùnh giaù khe hôû maët beân. 99
5. Phoøng thí nghieäm ño löôøng Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) i. Caùc caáp chính xaùc cuûa baùnh raêng vaø truyeàn ñoäng baùnh raêng : tieâu chuaån Lieân Xoâ OTC 1643-56 duøng cho caùc baùnh raêng baèng kim loaïi, aên khôùp beân ngoaøi vaø beân trong, raêng thaúng, raêng nghieâng vaø raêng chöõ V, ôû baùnh raêng hình truï coù moduyn töø 1-50mm vaø ñöôøng kính voøng chia tôùi 5000mm vaø gia coâng baèng phöông phaùp caét goït. Baûng 6-1 Baùnh raêng coù raêng thaúng vaø raêng nghieâng heïp Baùnh raêng coù raêng nghieâng roäng vaø chöõ V Tieâu chuaån veà Duïng cuï Maùy bay, maùy coâng Maùy noâng nghieäp vaø Maùy tuoácbin Hoäp toác ñoä Maùy caùn ñoä chính ño löôøng cuï vaø oâ-toâ, motoâ caàn truïc vaän chuyeån vaø maùy xaùc vaø phaân naâng ñoä Cm 35 Cm 56 Cm 67 Cm 89 Cm 911 Ñoä chính F hay F hay A0 hay A0 vaø e0 e0 vaø  e0 vaø  hay e0 vaø xaùc ñoäng t t 0L 0L hay t 0L hoïc e0 vaø 0L Ñoä oån F hay t0 vaø a a t F F hay t t ñònh khi f hay t laøm vieäc t0 vaø f Ñoä tieáp B0 B0 Veát tieáp Veát tieáp Veát tieáp Veát tieáp xuùc Veát tieáp xuùc Veát tieáp xuùc maët xuùc xuùc xuùc hay B; hay B; bn xuùc hay raêng bn vaø t0 vaø t0 hay bn vaø B0 vaø t0 t0 Ñoä hôû h h a a L h h hay L h hay maët beân hay M hay M hay L hay L L Chuù yù : 1. Cm 35 vaø v.v - caáp chính xaùc baùnh raêng theo tieâu chuaån OTC 1643-56. 2. M – Sai leäch kích thöôùc giöõa caùc con laên (khi xaùc ñònh chieàu daøy raêng baèng phöông phaùp 2 con laên). 3. L – Sai soá chieàu daøi phaùp tuyeán chung. Theo tieâu chuaån naøy quy ñònh töø 12 caáp chính xaùc kyù hieäu theo ñoä chính xaùc giaûm daàn töø caáp 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12. Hieän nay dung sai vaø sai leäch giôùi haïn cuûa caùc yeáu toá ôû caùc caáp chính xaùc 1, 2 vaø 12 chöa quy ñònh bôûi vì chöa coù theå cheá taïo vaø kieåm tra baùnh raêng nhö ôû caáp chính xaùc cao nhö caáp chính xaùc 12 (hôn nöõa gia coâng baèng phöông phaùp caét goït thöôøng nhaän ñöôïc caáp chính xaùc thaáp nhaát 11). 6.3.3 CHOÏN CAÁP CHÍNH XAÙC CUÛA BAÙNH RAÊNG 101
6. Phoøng thí nghieäm ño löôøng Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) Ñoái vôùi chæ tieâu tieáp xuùc thì döïa vaøo yeâu caàu veà ñoä beàn cuûa raêng. Trong thöïc teá, vieäc xaùc ñònh c6aùp chính xaùc cho caùc chæ tieâu baùnh raêng baèng caùch tính toaùn nhö vaäy raát phöùc taïp; cho neân trong nhöõng tröôøng hôïp thoâng thöôøng (tröø tröôøng hôïp caùc chæ tieâu baùnh raêng quyeát ñònh phaàn lôùn chæ tieâu naøo ñoù cuûa boä phaän maùy) ngöôøi ta choïn caáp chính xaùc töông töï nhö caáp chính xaùc cuûa nhöõng baùnh raêng coù coâng duïng töông töï vaø ôû nhöõng boä phaän maùy töông töï ñaõ ñöôïc xaùc nhaän sau moät quaù trình söû duïng. Caáp chính xaùc baùnh raêng öùng vôùi caùc toác ñoä voøng theo m/S. Caáp chính xaùc 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Raêng thaúng >35 >25 >15 15 10 0 3 1 0,5 Raêng nghieâng >70 >45 >25 25 15 10 5 2 1 6.3.4 CHOÏN LOAÏI KHE HÔÛ MAËT BEÂN. Tieâu chuaån Lieân Xoâ OTC 1643-56 quy ñònh 4 loaïi khe hôû maët beân cho aên khôùp baùnh raêng. Boán loaïi ñoù ñöôïc kyù hieäu : C, , X vaø III (hình 6-20). Loaïi C, coù khe hôû toái thieåu Cn = 0. Loaïi coù khe hôû toái thieåu Cn nhoû; Loaïi X coù khe hôû toái thieåu Cn trung bình coøn loaïi III coù khe hôû toái thieåu Cn lôùn. Khe hôû toái thieåu Cn cuûa töøng loaïi phuï thuoäc vaøo ñoä dòch raêng beù nhaát Mh cuûa hai baùnh raêng aên khôùp, phuï thuoäc vaøo caùc sai soá cheá taïo treân hai baùnh raêng, maø nhöõng sai soá naøy coù aûnh höôûng tôùi khe hôû maët beân. Coâng thöùc xaùc ñònh khe hôû toái thieåu Cn cho töøng loaïi khe hôû maët beân laø [2]. 2 2 2 2 2 Cn = ( Mh1 + Mh2).2.sin - ( A.2sin ) 2( B0 ) 2.( t 0 ) ( x.sin ) ( y.sin ) Ôû ñaây Mh1 vaø Mh2 laø ñoä dòch raêng beù nhaát cuûa baùnh raêng aên khôùp. Khe hôû toái thieåu naøy phaûi ñuû ñaûm baûo ñeå boâi trôn vaø ñeà phoøng daõn nôû vì nhieät cuûa kim loaïi 2 baùnh raêng vaø hoäp truyeàn ñoäng baùnh raêng. Vì theá, vieäc choïn loaïi khe hôû maët beân laø döïa theo ñieàu kieän nhieät ñoä khi laøm vieäc vaø boâi trôn. Khe hôû toái thieåu Cn phaûi thoûa maõn [2] : Cn 2V + A( 1. t1 - 2. t2).sin . Ôû ñaây : V : chieàu daøy lôùp daàu ñi qua treân maët raêng cuûa moät baùnh raêng. 1, 2 : heä soá nôû daøi vì nhieät cuûa vaät lieäu baùnh raêng vaø hoäp truyeàn ñoäng. t1, t 2 : sai leäch giöõa nhieät ñoä laøm vieäc cuûa baùnh raêng vaø hoäp truyeàn ñoäng so vôùi nhieät ñoä tieâu chuaån 200C. 103
7. Phoøng thí nghieäm ño löôøng Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) ñoà ño ñoä ñaûo vaønh raêng. Ngöôøi ta duøng ñaàu ño hình thang 1 coù goùc 400 baèng 2 laàn goùc aên khôùp cuûa baùnh raêng ñaàu ño naøy seõ di ñoäng khi coù ñoä ñaûo taâm cuûa vaønh raêng, söï di ñoäng aáy truyeàn sang ñoøn 2 vaø laøm cho ñaàu ño cuûa ñoàng hoà 3 di ñoäng. Hình 6-21 laø moät loaïi maùy ño thoâng duïng nhaát duøng ñeå ño ñoä ñaûo vaønh raêng. Baùnh raêng 4 ñöôïc coá ñònh baèng 2 muõi taâm cuûa maùy. Ñaàu ño 1, ñoøn 2 vaø ñoàng hoà ño 3 laø boä phaän xaùc ñònh ñoä ñaûo vaønh raêng. Khi ñaõ ñaët baùnh raêng vaøo muõi taâm cuûa duïng cuï ño, chuùng ta quay tay quay 5 ñeå ñöa ñaàu ño laàn löôït naèm trong caùc raõnh baùnh raêng. Sau moät voøng quay cuûa baùnh raêng ñoä ñaûo vaønh raêng seõ laø hieäu soá giöõa hai vò trí lôùn nhaát vaø nhoû nhaát cuûa chæ thò kim ñoàng hoà 3. 6.4.2 Ño ñoä dòch raêng. Ñoä dòch raêng h laø moät chæ tieâu ñeå ñaùnh giaù khe hôû maët beân trong chuyeån ñoäng cuûa hai baùnh raêng aên khôùp nhau. Vì theá caàn phaûi ño ñoä dòch raêng cuûa baùnh raêng. Nguyeân lyù ño laø döïa vaøo tính chaát aên khôùp giöõa raêng baùnh raêng vaø thanh raêng. Hình 6- 22a laø sô ñoà ño ñoä dòch raêng. Hai haøm ño 1 vaø 2 tieáp xuùc vôùi caïnh baùnh raêng ôû vò trí danh nghóa, 2 haøm ño 1 vaø 2 taïo thaønh moät goùc baèng hai laàn goùc aên khôùp cuûa baùnh raêng. Nhö vaäy, luùc coù ñoä dòch raêng vaøo phía trong thaân baùnh raêng thì ñaàu ño cuûa ñoàng hoà 3 seõ thuït xuoáng moät löôïng baèng ñoä dòch raêng h. Hình daïng cuûa duïng cuï ño ñoä dòch raêng nhö hình 6-22b. Hai ñaàu ño 1 vaø 2 coù theå coá ñònh baèng caùc vít 4 vaø 5 roài vaën vít 6 laø ren oác ngöôïc chieàu nhau. Duïng cuï naøy ño theo phöông phaùp so saùnh, cho neân tröôùc khi ño caàn phaûi ñieàu chænh duïng cuï ño veà vò trí danh nghóa. Luùc ñieàu chænh ngöôøi ta duøng moät cöõ hình truï ñaët treân khoái chöõ V (hình 6- 22c). 105
8. Phoøng thí nghieäm ño löôøng Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) Duïng cuï ño chieàu daøy baùnh raêng laø moät loaïi thöôùc caëp d0o raêng (hình 6-23b). Noù coù 2 thöôùc ñaët thaúng goùc vôùi nhau; 1 vaø 2 laø thöôùc chaïy cuûa thöôùc thaúng ñöùng vaø naèm ngang. Gaén lieàn vôùi thöôùc chaïy 1 cuûa thöôùc ñöùng coù moät thanh tyø 3 ñaàu cuûa thanh tyø naøy vaøo ñænh cuûa raêng baùnh raêng. Khi ño S1, vò trí cuûa ñaàu thanh tyø 3 phaûi caùch muùt cuûa caùc haøm ño cuûa thöôùc ngang moät khoûang ñuùng baèng khoaûng caùch töø ñænh raêng ñeán daây cung coá ñònh. Khoaûng caùch naøy (h1) ñaõ xaùc ñònh ôû treân. Nhö vaäy, tröôùc luùc ñoù phaûi ñaët vò trí cuûa ñaàu thanh tyø 3 ñuùng vò trí caàn thieát baèng caùch duøng thöôùc ñöùng ngang vaø thöôùc ñöùng vaø thöôùc chaïy1, coøn thöôùc ngang vaø thöôùc chaïy2 thì laøm nhieäm vuï ño ñoä daøi cuûa daây cung coá ñònh S1. Thöôøng coù loaïi thöôùc coù theå ñoïc tôùi 0,02mm. töùc laø öùng vôùi 50 khoaûng chia treân thöôùc chaïy thì coù 49 lhoaûng chia treân thöôùc chính vaø moãi khoaûng chia cuûa thöôùc chính coù giaù trò laø 1mm. Vò trí cuûa thöôùc caëp ño raêng vaø raêng cuûa baùnh raêng luùc ño S1 nhö hình 6-24 (thöôùc ñoù cuûa nöôùc Coäng hoøa daân chuû Ñöùc). Trong saûn xuaát coù luùc ngöôøi ta ño chieàu daøy raêng cuûa baùnh raêng theo daây cung S2 töùc laø khoaûng caùch giöõa giao ñieåm cuûa voøng troøn chia raêng vaø caïnh raêng cuûa baùnh raêng. Nhö vaäy daây cung S2 seõ xaùc ñònh theo coâng thöùc sau: S2=m.Z.sin trong ñoù: m-moâ ñuyn cuûa baùnh raêng tính theo phöông thaúng goùc vôùi truïc quay Z- toång soá raêng cuûa baùnh raêng. - moät nöûa goùc chaén cuûa daây cung S2 baèng 90/Z. Khoaûng caùch töø ñænh raêng ñeán daây cung S2 seõ laø: H2= R1-Rc.cos Trong ñoù:R1- baùn kính voøng ñænh raêng. Rc- baùn kính voøng chia raêng. Hình 6-24 6.4.4 Ño chieàu daøi phaùp tuyeán chung. Theo ñònh nghóa cuûa chieàu daøi phaùp tuyeán chung thì trò soá cuûa noù seõ baèng cung AB ôû treân voøng troøn cô sôû C: töùc laø L= AB (6-25). Neáu goïi n laø soá raêng trong chieàu daøi phaùp tuyeán chung L, thì chuùng ta coù coâng thöùc tính chieàu daøi phaùp tuyeán chung nhö sau: L = m.cos Trong ñoù: m - moâñuyn cuûa baùnh raêng. - Goùc aên khôùp . Z - toång soá raêng cuûa baùnh raêng.  - Heä soá dòch raêng. N- soá raêng trong chieàu daøi phaùp tuyeán chung tính theo coâng thöùc gaàn ñuùng sau: N =0,111.Z + 0,5 Neáu =200 , =00 thì : L= m1,476(2n –1) + Z.0,01387 107
9. Phoøng thí nghieäm ño löôøng Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) Nhö vaäy, tröôùc khi ño phaûi ñieàu chænh duïng cuûa kích thöôùc danh nghóa cuûa chieàu daøi phaùp tuyeán chung. Muoán nhö vaäy phaûi tính trò soá danh nghóa cuûa chieàu daøi phaùp tuyeán theo caùc coâng thöùc ñaõ noùi treân. Khi ñöôïc trò soá danh nghóa roài, chuùng ta choïn caùc maãu ño chieàu daøi vaø gheùp laïi sao cho toång kích thöôùc cuûa caùc maãu gheùp ñuùng baèng trò soá danh nghóa cuûa chieàu daøi phaùp tuyeán chung. Ñöa caùc maãu vaøo keïp caùc haøm ño laïi roài ñieàu chænh cho kim chæ vaøo soá 0 cuûa voøng chia ñoä treân maët ñoàng hoà, sau ñoù tieán haønh ño. Luùc ño, kim ñoàng hoà seõ cho bieát sai leäch giöõa kích thöôùc thöïc vaø kích thöôùc danh nghóa chieàu daøi phaùp tuyeán chung. 6.4.5 Ño böôùc treân voøng cô sôû cuûa baùnh raêng Böôùc treân voøng cô sôû cuûa baùnh raêng thöôøng goïi laø böôùc cô baûn vaø kyù hieäu laø t0 Sô ñoà ño böôùc cô baûn t0 nhö hình 6-28a. Nguyeân taéc cuûa noù nhö sau: Hai haøm ño 2 vaø 3 tieáp tuyeán vôùi maët raêng cuûa baùnh raêng cho neân khoaûng caùch giöõa chuùng laø trò soá cuûa böôùc cô baûn t0. Trong hai haøm ño, thì haøm ño 2 laø haøm ño coá ñònh, coøn haøm ño 3 laø haøm ño di ñoäng, noù coù theå dòch chuyeån sang phaûi hoaëc sang traùi . Moät ñaàu cuûa noù tyø vaøo moät ñaàu cuûa ñoøn baåy 5 quay quanh truïc 4 vaø truyeàn söï di ñoäng aáy leân ñoàng ño 6. Ngoaøi ra coøn coù chaân tyø1, noù tyø vaøo maët raêng cuûa baùnh raêng ñeå giöõ thaêng baèng cho duïng cuï ño. Chaân tyø moät coù theå quay quanh truïc 7 ñeå thích hôïp vôùi töøng loaïi baùnh raêng coù moâ- ñun khaùc nhau. Hình daïng vaø vò trí cuûa duïng cuï ño naøy ñoái vôùi baùnh raêng luùc ño chieàu daøi böôùc cô baûn nhö hình 6-28b. Ñoù laø moät duïng cuï ño theo phöông phaùp so saùnh, nghóa laø tröôùc khi ño phaûi duøng maãu ño ñeå ñieàu chænh duïng cuï ño veà kích thöôùc danh nghóa, töùc laø phaûi duøng caùc maãu ño chieàu daøi gheùp laïi sao cho toång kích thöôùc caùc maãu ñuùng baèng kích thöôùc danh nghóa cuûa böôùc cô baûn , roài duøng caùc maãu aáy ñieàu chænh duïng cuï Kích thöôùc danh nghóa cuûa böôùc cô baûn laø: t0 = mncos Trong ñoù: mn – moâ-ñun phaùp tuyeán tính theo mm. - goùc aên khôùp. Tröôøng hôïp =200 thì: 0 t0 =mncos20 t0 =2.952mn a/ Hình 6-28 b/ 6.4.6 Kieåm tra daïng thaân khai raêng cuûa raêng. Daïng thaân khai cuûa raêng neáu coù sai soá seõ aûnh höôûng ñeán tính laøm vieäc oån ñònh cuûa truyeàn ñoäng baùnh raêng, noù gaây neân rung ñoäng vaø tieáng oàn khi laøm vieäc. Vì theá sai 109
10. Phoøng thí nghieäm ño löôøng Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) Hình 6-30 : duïng cuï kieåm tra daïng thaân khai baùnh raêng Duïng cuï naøy coù moät khuyeát ñieåm chuû yeáu laø ñoái vôùi caùc baùnh raêng coù ñöôøng kính voøng troøn cô sôû khaùc nhau, thì phaûi cheá taïo ñóa 1 coù ñöôøng kính thích hôïp. Cho neân noù chæ thích öùng cho saûn xuaát haøng loaït lôùn. 6.4.7 Kieåm tra toång hôïp veà sai soá ñoäng hoïc cuûa baùnh raêng Sai soá ñoäng hoïc laø moät chæ tieâu toång hôïp ñeå ñaùnh giaù baùnh raêng veà maët sai soá ñoäng hoïc, noù gioáng ñieàu kieän laøm vieäc thöïc teá cuûa baùnh raêng khi truyeàn ñoäng giöõa moät caëp baùnh raêng. Kieåm tra toång hôïp veà sai soá ñoäng hoïc laø phaùt hieän sai leäch giöõa goùc quay thöïc vaø goùc quay danh nghóa trong moät voøng quay. Ñieàu kieän khi kieåm tra sai soá ñoäng hoïc phaûi laø: chæ aên khôùp moät maët raêng, nghóa laø coù khe hôû beân gioáng nhö khi laøm vieäc, ngoaøi ra khoaûng caùch raêng giöõa baùnh raêng caàn phaûi kieåm tra vaø baùnh raêng chính xaùc duøng ñeå kieåm tra phaûi laø khoaûng caùch danh nghóa ñeã cho söï aên khôùp cuûa chuùng ñuùng laø caùc voøng troøn chia raêng. Sô ñoà kieåm tra toång hôïp nhö hình 6-31. Hình 6-31 : sô ñoà kieåm tra toång hôïp Baùnh raêng caàn phaûi kieåm tra 1 aên khôùp vôùi baùnh raêng duøng ñeå ño 2. Caùc ñóa 3 coù ñöôøng kính voøng troøn chia raêng cuûa caëp baùnh raêng aên khôùp aáy. Nhôø ñoù noù ñaûm baûo khoaûng caùch taâm giöõa hai baùnh raêng coù kích thöôùc danh nghóa. Baùnh raêng 2 gaén chaët leân truïc II vaø lieân heä vôùi ñóa töï ghi 5, coøn ñóa 3 loàng khoâng treân truïc II vaø lieân heä vôùi boä phaän töï ghi 4, boä phaän naøy loàng khoâng treân truïc III. Nhôø coù boä phaän töï ghi, chuùng ta seõ thu ñöôïc bieåu ñoà veà söï sai leäch giöõa goùc quay thöïc vaø goùc quay danh nghóa cuûa baùnh raêng caàn ño. Phaân tích sô ñoà naøy vaø chuù yù ñeán caùc thay ñoåi veà goùc quay laép laïi nhieàu laàn trong moät voøng quay, chuùng ta seõ ñuôïc sai soá chu kyø ñeå ñaùnh giaù toång hôïp ñoä chính xaùc veà tính laøm vieäc oån ñònh cuûa baùnh raêng. Duïng cuï kieåm tra toång hôïp döïa theo nguyeân taéc treân ít duøng vì noù coù moät soá thieáu soùt. Thieáu soùt chuû yeáu laø ñoái vôùi caùc baùnh raêng coù kích thöôùc khaùc nhau , maø caùc ñóa naøy laïi ñoøi hoûi ñoä chính xaùc veà hình daïng vaø kích thuôùc raát cao. Ngoaøi ra coù theå coù söï xaâm nhaäp ôû caùc ñóa gaây ra caùc sai soá. 111
11. Phoøng thí nghieäm ño löôøng Khoa Cô Khí Ño löôøng hình hoïc (phaàn cô baûn) 113