Đề tài Một vài đề xuất về việc khai thác ma thuật dân gian trong hoạt động du lịch

Nội dung text: Đề tài Một vài đề xuất về việc khai thác ma thuật dân gian trong hoạt động du lịch

1. N.T.S.Linh/ No.16_June 2020|p.67-71 - Xét theo đối tượng thi hành có: ma thuật đặc biệt do 2.2.1. Sử dụng tri thức ma thuật dân gian làm pháp sư, đạo sĩ thực hiện và ma thuật phổ biến mà người nguồn tư liệu văn hóa trong hoạt động hướng dẫn, lữ thường cũng có thể thực hiện (hoặc thông qua những hành người có đặc điểm riêng như góa chồng, khác họ, dễ sinh, - Tư liệu hướng dẫn cung đường có tật ). Du lịch không phải chỉ là điểm đến, mà là cả một - Xét theo tần suất sử dụng có: ma thuật sử dụng như cuộc hành trình từ khi du khách rời khỏi ngôi nhà của họ. một quy trình trong sản xuất, phong tục (gánh nước đầu Vì vậy, tác nghiệp trên cung đường là nhiệm vụ quan năm, mừng tuổi, trấn trạch nhà mới, giã cối đón dâu, nghi trọng của hướng dẫn viên, giúp chuyến đi thêm giá trị, thức làm phép khi cấy trồng, thu hoạch, chăn nuôi gia giảm bớt mệt mỏi cho du khách trên những chặng đường súc, gia cầm ) và ma thuật mang tính chất tình huống dài. Thực tế, nhiều hướng dẫn thường lựa chọn phương (chữa bệnh, xử lý tai nạn bất ngờ, trợ sinh, bắt sâu, chữa pháp hoạt náo (hát, kể chuyện cười, chơi trò chơi ), sâu róm đốt, bắt ròi cho gia súc ). điều này đem đến không khí sôi động nhưng là một sự lãng phí những tài nguyên quý giá trên hành trình đi qua - Xét theo tiêu chuẩn đạo đức có ma thuật bảo vệ, những sắc thái thiên nhiên và văn hóa sinh động. Tri thức cứu trợ và các ma thuật làm hại. Thuật ngữ tôn giáo về phương thuật dân gian, có thể làm tài liệu thuyết minh thế giới gọi đó là ma thuật đen (làm hại) và ma thuật cung đường với những mục đích, nội dung sau: trắng (có lợi). Tuy nhiên, giống như quan điểm của + Trấn an tâm lý: Trong tâm lý của nhiều người, du GS. Phan Hữu Dật, tác giả cho rằng sự phân loại này lịch vùng dân tộc thiểu số mặc dù hấp dẫn song có chút chỉ mang tính tương đối bởi nhiều khi, để giúp ích cho “đáng ngại” bởi những phong tục văn hóa bí ẩn giữa đối tượng này phải gây hại đối tượng khác. vùng “thâm sơn cùng cốc”, giữa vương quốc của bùa Từ quá khứ đến hiện tại, từ phương Đông đến phương ngải, ma gà. Không ít người Kinh miền xuôi có định Tây, từ các dân tộc thiểu số với đời sống tâm linh phong kiến, rằng người dân tộc thiểu số ai cũng giỏi chài, nèm phú đến cộng đồng cư dân đô thị, ta vẫn thấy sự hiện diện và các phương thuật làm hại. Điều này có thể khiến của ma thuật trong rất nhiều lĩnh vực của đời sống vật chất chuyến trải nghiệm bớt phần thú vị. Nhiều trường hợp, và tinh thần, sinh kế và tín ngưỡng. Ma thuật xuất hiện, khách thể hiện thái độ đề phòng, nghi kỵ một cách thái khi con người muốn điều chỉnh thời tiết, khí hậu, phục vụ quá và thiếu tế nhị, gây tổn thương cho cộng đồng bản cho sản xuất, cầu bình an cho mỗi nếp nhà. Ma thuật phát địa. Vì thế, trên đường đi, hướng dẫn viên nên cung cấp huy vai trò trong mỗi thao tác của chu trình trồng trọt, chăn thông tin về ma thuật dân gian, lý giải về bản chất của nuôi, như thuật giữ giống, gieo mạ, trồng ngô, diệt trừ bùa chú, nèm chài, huyết ngải, thư phù giúp du khách chuột bọ, chăm cho lợn mau lớn, gà đẻ sai, bò dê chăn thả có cái nhìn khách quan, cởi mở với văn hóa vùng cao, bớt đi những định kiến thiếu căn cứ. không bị lạc đàn Đặc biệt, mẹo thuật phát huy hiệu quả, ít nhất là trên bình diện tâm lý, trong quá trình bảo vệ sức + Định hướng ứng xử: Bên cạnh việc trấn an du khỏe con người, nhất là những đối tượng nhạy cảm như khách, rằng đa phần các ma thuật, bùa chú đều hướng sản phụ và trẻ sơ sinh. Nghiên cứu về ma thuật trong bối đến mục đích bảo vệ, hướng dẫn viên cũng có thể nghiên cứu tài liệu, tham khảo ý kiến của những người có hiểu cảnh giao lưu văn hóa và phát triển kinh tế - kĩ thuật tạo biết về văn hóa để đưa ra lời khuyên phù hợp về dấu hiệu sở để bảo lưu kinh nghiệm quý trong dân gian, ứng dụng nhận biết, cách phòng tránh những ma thuật làm hại khi văn hóa dân gian vào đời sống. Mặt khác, dựa trên các đến một vùng đất lạ (như không vứt tóc rụng bừa bãi, minh chứng khoa học, người nghiên cứu có thể khẳng tránh để quên tư trang cá nhân, bảo vệ các thông tin riêng định tính phi lý, nguy hại của nhiều ma thuật lạc hậu làm tư như ngày sinh, địa chỉ, đi đường bắt gặp vật lạ không ảnh hưởng đến sức khỏe, kinh tế, đời sống con người. nên tò mò cầm nắm, nghe tiếng gọi, lời nói “bất thường” 2.2. Ứng dụng, khai thác tri thức ma thuật dân không vội vàng đáp lời ). Khi qua những địa phương gian trong hoạt động du lịch được coi là “vùng lõi” của ma thuật, điều hành tour và hướng dẫn nên tránh dừng xe
2. N.T.S.Linh/ No.16_June 2020|p.67-71 - Thiết kế đồ lưu niệm đặc trưng gắn với ma thuật như Trong cuốn “Hội hè lễ tết của người Việt”[5], nhà các vật dụng cầu may, trừ tà ; dân tộc học Nguyễn Văn Huyên khẳng định, “tết Đoan - Tổ chức các hoạt động trải nghiệm độc đáo: Ngọ là lễ kỳ lạ nhất trong lịch sử người Việt” bởi nó là Khách tham quan không chỉ được quan sát, giới thiệu một chuỗi những ma thuật độc đáo: Tắm bằng nước đun những dấu tích, hiện vật gắn với ma thuật dân gian mà rễ cây thơm, hoặc hoa nhài để xua tà khí. Phơi sách vở, còn được trải nghiệm những hoạt động văn hóa tín đồ đạc để sự học hành, làm ăn được sáng loáng, khai ngưỡng thực tiễn, ví dụ: thông. Nếu trời mưa đúng giờ ngọ, thì lấy ống tre hứng nước mưa, coi nước đó có tác dụng thần diệu, có thể chữa + Trải nghiệm khâu địu, làm vòng vía, vòng dâu, túi bệnh đau mắt, đau bụng. Để xua đuổi tà ma, lấy lá ngải bùa, quả còn, mũ trẻ em: Vào những ngày đặc biệt, khách tết hình con giáp của năm và treo vào cửa nhà, với niềm có thể thỉnh xin thầy cúng những lá bùa bảo vệ sức khỏe tin mùi hắc của lá ngải sẽ góp phần giúp con giáp có thêm và trải nghiệm hoạt động khâu túi bùa theo sự hướng dẫn sức mạnh, che chở cho dân chúng tà ma, chướng khí. Phụ của người có kinh nghiệm. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, có nữ sẽ thắt chặt bụng bằng “dây vôi”, sau một thời gian, những phương thuật ở một thời điểm nhất định là rất tốt họ sẽ cởi dây ra, buộc vào cột nhà và nói: “Bệnh làm thân song sẽ gây phương hại trong tình huống khác. Ví dụ, theo tôi đau quặn hãy nhập vào cây cột này”. Trẻ con được tư liệu của Hoàng Anh Sướng, thầy mo người Mường có đeo vào cổ những chiếc bùa làm bằng chỉ ngũ sắc, trong thể làm bùa gắn bó từ hai mảnh áo, đôi đũa đang ăn dở của đựng bột nhang hay bột thần sa, chanh, hạt lựu, cà, phật đôi vợ chồng. Nhưng khi một trong hai người mất, theo thủ Các bà mẹ còn mang những chiếc áo của con tới tín ngưỡng, người kia cũng sẽ phải “đi theo”. Để giải bùa, đền, nhờ đóng vào đó dấu đỏ của các vị thần hùng mạnh. cần phép cao tay hơn để tách hai đôi đũa hoặc lấy hai mảnh Trên cơ sở những tri thức dân gian về phương thuật trong vải áo (được cất giữ), đem ra suối, khấn đọc thần chú, thả ngày tết Đoan Ngọ, có thể xây dựng một số sản phẩm du chúng trôi về hai hướng khác nhau [6]. Trường hợp thầy lịch sau: Mo đã mất hoặc thất lạc mà không thể giải bùa, sẽ gây nguy hiểm hay tâm lý lo lắng, bất an cho người còn lại. Vì - Tham quan làng quê, trải nghiệm không gian chợ thế, tất cả việc khai thác du lịch tâm linh, cần vô cùng thận truyền thống ngày tết Đoan Ngọ. trọng. - Trải nghiệm làm các món bánh dân gian tế tổ tiên + Trải nghiệm trò chơi dân gian mang tính ma thuật: ở và thần Hoàng trùng (theo phong tục ở một số một số cộng đồng, vẫn lưu truyền những trò chơi dân gian địa phương). mang tính ma thuật kỳ bí như trò đồng ếch, đồng chổi, đưa - Theo người bản địa đi tìm các cây thuốc quý, cắt và ma, bói chén (người Kinh), đẩy gậy, nhảy lửa (Pà Thẻn, phơi thuốc, làm điếu ngải, tìm hiểu về thuốc Dao) Những trò chơi này có thể lồng ghép vào các hoạt nam và y học dân tộc. động vui chơi ban đêm, trong không gian tạo cảm giác linh - Xin bùa và trải nghiệm làm bùa (những loại bùa thiêng, bí ẩn (như cắm trại trong rừng, nhà sàn), đem đến đơn giản, làm từ các loại thảo dược), tết con cho du khách những trải nghiệm ấn tượng. giáp bằng lá ngải, khâu túi bùa. 2.2.3. Xây dựng tour du lịch trải nghiệm chuyên - Trải nghiệm một số phương thuật dân gian như biệt nhuộm móng, thắt bụng, khảo quả. Là một quốc gia nông nghiệp, người Việt Nam tin - Dưỡng sinh bằng các liệu pháp dân gian. vào thế giới tâm linh và có đời sống tín ngưỡng phong - Tham gia trồng cây thuốc phú. Bên cạnh hình thức du lịch tâm linh phổ biến như 2.2.4. Xây dựng bảo tàng chủ đề ma thuật thăm viếng đền, chùa, lễ hội, có thể xây dựng các tour chuyên biệt chủ đề trải nghiệm ma thuật dân gian như: Bảo tàng là công trình kiến trúc có giá trị lưu giữ văn khám phá những vùng đất kỳ bí nổi tiếng thuật bùa ngải hóa, lịch sử, đánh dấu từng chặng đường trên hành trình nơi du khách có thể gặp gỡ người thực, việc thực; khám văn minh nhân loại. Bảo tàng được xem như một trong phá ma thuật nông nghiệp qua lễ xuống đồng, mừng lúa những điểm đến hấp dẫn, là sự lựa chọn của những du mới, cầu mưa, trừ dịch bệnh; khám phá y thuật dân gian khách yêu văn hóa. Chúng tôi đưa ra ý tưởng xây dựng gắn với tín ngưỡng Ở đây, chúng tôi minh họa cụ thể bảo tàng với chủ đề ma thuật bởi: Thứ nhất, đất nước ta hơn với tour du lịch tâm linh mang chủ đề: “Khám phá có thế mạnh về văn hóa tâm linh; các hình thức ma thuật ma thuật dân gian trong Tết Đoan Ngọ của người Việt”. dân gian đa dạng, kỳ bí; nguồn tư liệu văn bản cũng vô
3. Some suggestions to expoit folk magic for tourism Nguyen Thi Suoi Linh Article info Abstract Based on the research on folk magic of ethnic groups in Vietnam, the article offered Recieved: 28/4/2020 some suggestions to exploit magic in tourism activities. Accordingly, the knowledge Accepted: of magic is a rich, interesting guide resource. It also helps guides and visitors learn 10/6/2020 how to behave like local culture. Magical images and objects can be displayed in museums or used for decoration. Especially, it could become a unique travel product. Keywords: Magic, tourism, guides, belief, mysterious