Đề tài Phát triển dược liệu của người dao đỏ gắn với phát triển du lịch chăm sóc sức khỏe và các mô hình tiêu biểu của tỉnh Lào Cai - Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lào Cai

Nội dung text: Đề tài Phát triển dược liệu của người dao đỏ gắn với phát triển du lịch chăm sóc sức khỏe và các mô hình tiêu biểu của tỉnh Lào Cai - Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lào Cai

1. Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch Thuốc tắm người Dao đỏ Sa Pa đã nổi tiếng từ rất lâu, được đưa vào phục vụ khách du lịch cách đây khoảng 30 năm. Bài thuốc tắm dựa trên một số cây thuốc cơ bản và gia giảm tuỳ mục đích sử dụng. Điều này làm cho thuốc tắm của người Dao rất đa dạng. Cây để nấu nước tắm thường dùng tươi hoặc đã làm khô. Đối với một số cây hiếm, cần dự trữ để sử dụng quanh năm thì cơ sở sản xuất chế biến thuốc phải làm khô (thường bó lại từng nắm nhỏ rồi để trên gác bếp). Ngày nay đã được chiết xuất thành cao tắm đậm đặc và chất lượng tốt hơn, bảo quản được lâu và rất thuận tiện cho người dùng và vận chuyển đi xa. Thành phần của bài thuốc bao gồm: các loại thảo dược tác dụng tốt cho da bao gồm kim ngân, lá khế, thìa là, lá vối, long não, hoàng bá nam; các loại thảo dược tốt cho xương khớp gồm thanh táo thổ lục linh, thiên niên kiện, đào rừng, bách quản, tam huyết, tân quy, lá lốt; các loại thảo dược có tác dụng đối với đường tiêu hóa gồm sa nhân, sả, hồi, quế, thủy xương bồ, máng tang, mạn khâu tử Sau khi tắm lá thuốc có thể sẽ lưu thông khí huyết, giảm nhức mỏi và phục hồi thể lực. Đối với phụ nữ, nước tắm với các thành phần thảo dược sẽ giúp dưỡng da, làm đẹp da, giữ độ ẩm cho da Ngâm mình trong nước tắm nóng thường xuyên sẽ giúp cơ thể thải độc, tránh được một số bệnh như đau xương khớp, cao huyết áp, phong thấp. Ngày nay khi khách du lịch đến Sa Pa ngày một đông, đã có rất nhiều cơ sở kinh doanh mở ra phục vụ tắm lá thuốc, ngâm chân lá thuốc kết hợp mát xa. Tại các cơ sở dịch vụ spa các thảo dược cũng được đưa vào phục vụ du khách. Họ đều sử dụng các bài thuốc tắm gia truyền của người Dao đỏ. Tại các bản làng du lịch người Dao như Tả Phìn, Giàng Tà Chải, Thanh Kim, Nậm Cang cũng có nhiều hộ gia đình người Dao mở dịch vụ lưu trú đón khách và phục vụ tắm lá thuốc tại gia tạo nguồn thu nhập ổn định cải thiện đời sống người dân. Tại các hộ homestay tại các điểm du lịch cộng đồng du khách có thể trải nghiệm tham gia quy trình hái lá thuốc, đun nước tắm. Bên cạnh đó, các công ty kinh doanh các sản phẩm bản địa Sa Pa xây dựng thương hiệu thuốc tắm người Dao đã cho ra thị trường các sản phẩm độc đáo như: cao thuốc tắm, sữa tắm dược liệu, những sản phẩm này đã theo chân khách du lịch quốc tế đến với khu du lịch quốc gia Sa Pa đi các nước trên thế giới. Ngoài thuốc tắm, thuốc ngâm chân của người Dao cũng được du khách yêu thích, được sản xuất từ hơn 100 loài cây thảo dược bản địa như Chùa dù, Xả, Hương nhu, Ông lão mang tinh dầu tự nhiên kết hợp hoạt chất từ bồn pơ mu gỗ mang lại hiệu quả cao trong điều trị dược lý, giảm stress, giảm mệt mỏi, căng thẳng, tăng cường sức khỏe. Khi nguồn nguyên liệu quý giá của bài thuốc tắm đang ngày một khan hiếm trong tự nhiên, một số loài đứng trước nguy cơ tuyệt diệt, thì cộng đồng người dân tộc thiểu số tại địa phương đã nhận được sự hỗ trợ kịp thời, hiệu quả từ các doanh nghiệp trên địa bàn. Bà con giờ đây liên kết với doanh nghiệp trong sản xuất và gây dựng vùng trồng dược liệu. Trên cơ sở đó, người dân và doanh nghiệp cùng bảo tồn, phát triển sản phẩm đặc hữu của địa phương, đồng thời phát huy được giá trị kinh tế của sản phẩm. Thuốc tắm, thuốc ngâm chân là văn hóa dân tộc và cũng là bản sắc riêng của mỗi gia đình, dòng họ trong cộng đồng dân tộc người Dao đã được lan truyền rộng khắp cả nước Hội thảo Phát triển Du lịch chăm sóc sức khỏe ở Việt Nam 93
2. Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch lịch, đại lý phân phối tại thành phố Lào Cai và các đại lý phân phối Hà Nội, Hải Phòng, Nghệ An, Thành phố Hồ Chí Minh Bên cạnh việc mua cây thuốc về chế biến nước tắm đóng chai; Hợp tác xã còn triển khai cho chị em trồng các cây thuốc lá tắm, cây Chùa Dù và một số cây thảo dược khác như cây giảo cổ lam, kim ngân. HTX đang hướng tới tạo thói quen cho các hộ gia đình bảo tồn và trồng mới các loại cây thảo dược theo quy mô tập trung để xóa bỏ tập quán canh tác manh nhúm, nhỏ lẻ nhằm tạo ra vùng nguyên liệu, chất lượng và ổn định để cung cấp cho HTX cộng đồng Dao Đỏ phát triển bền vững. Các thành viên của Hợp tác xã được hưởng lợi từ nguồn cây trồng ra và hỗ trợ trả giá cao hơn so bán ngoài thị trường. Từ cây dược liệu để làm nguyên liệu cho dịch vụ tắm lá người Dao và chiết xuất tinh dầu từ cây Chùa Dù, sẽ góp phần tăng thu nhập cho thành viên Hợp tác xã từ 30 – 35 triệu đồng/hộ/năm. Hiện nay, Sản phẩm của HTX cộng đồng Dao Đỏ đã thiết kế bao bì, nhãn sản phẩm; cấp mã số mã vạch sản phẩm dễ nhận biết. HTX luôn nghiên cứu thị trường và nhu cầu của du khách để sản xuất ra các sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng phù hợp với thị hiếu của khách hàng. Ngoài dịch vụ tắm trải nghiệm tại khu dịch vụ HTX đã sản xuất 10 loại sản phẩm bao gồm: Nước tắm trẻ em; Nước tắm phụ nữ sau sinh; Nước tắm Dao đỏ cho mọi lứa tuổi; Nước ngâm chân; Túi lọc ngâm chân khô; Tinh dầu Chùa dù; Tinh dầu ngải cứu; Cao xoa bóp ngải cứu; Gối thổ cẩm thảo dược; Xà Phòng thảo dược; Dầu gội thảo dược Dao Đỏ. Các sản phẩm HTX cộng đồng Dao Đỏ ngoài việc là sản phẩm tri thức bản địa và bí truyền của phụ nữ Dao Đỏ, nó còn là sản phẩm đặc hữu của địa phương xã Tả Phìn, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước mỗi khi đến địa phương Sa Pa. Dịch vụ tắm trải nghiệm và các sản phẩm của HTX đã có thương hiệu đối với khách du lịch, HTX cộng đồng Dao Đỏ đã trở thành điểm nhấn du lịch của xã Tả Phìn. 2). Công ty cổ phần kinh doanh sản phẩm bản địa Sapa (Sapa Napro): Năm 2006, Công ty Sapa Napro, một doanh nghiệp cộng đồng được thành lập với sự hỗ trợ của Đại học Dược Hà Nội (HUP) và Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Cây thuốc Dân tộc (CREDEP), để thương mại hóa các loại thảo dược tắm truyền thống của người Dao đỏ. Ngành nghề chính của SaPa Napro là tổ chức dịch vụ tắm thuốc tại chỗ cho khách du lịch; sản xuất thuốc tắm cho phụ nữ sau sinh (Mama), sản phẩm tắm cho nam giới (Relax), sản phẩm ngâm chân (Salus), sản phẩm tắm cho phụ nữ (Lady) để bán tại chỗ cho du khách và cung ứng cho thị trường. Hoạt động của SaPa Napro mang tính cộng đồng, cổ đông chính là các hộ gia đình đồng thời tham gia vào việc cung cấp nguyên liệu, trực tiếp sản xuất, tiêu thụ một phần sản phẩm, có quyền bàn bạc và quyết định giá cả nguyên liệu đầu vào cũng như phân chia lợi nhuận thu được. Hoạt động của SaPa-Napro đang mang lại lợi ích trực tiếp cho khoảng 300 người Dao ở địa phương với mức thu nhập 40 triệu đồng/người/năm. Các hộ cổ đông cũng có thu nhập thêm từ việc cung cấp nguyên liệu bình quân từ 7-12 triệu đồng/hộ/năm. Khoảng 500 người khác được hưởng lợi Hội thảo Phát triển Du lịch chăm sóc sức khỏe ở Việt Nam 95
3. Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch Dao đỏ, trong đó số phụ nữ chiếm tới 51% lực lượng lao động với đời sống khó khăn. Qua đó, đã xây dựng được 03 tổ hợp tác và người dân trong xã tiến hành trồng, chăm sóc 5ha cây dược liệu, chủ yếu là các loài là nguyên liệu sản xuất thuốc tắm của người Dao đỏ như Cơm cháy, Chùa Dù, Đại bi, Khi phát triển vùng trồng dược liệu, công ty nhận được sự ủng hộ lớn từ các chuyên gia nước ngoài trong Chương trình UNREDD, chính quyền địa phương và bà con địa phương. Công ty lên kế hoạch, hướng dẫn người dân trồng cây dược liệu theo tiêu chuẩn GACP - WHO để có dược liệu sạch, an toàn, bền vững. Mặt khác, ký hợp đồng bảo tiêu sản phẩm với số lượng lớn và giá cả ổn định. Công ty cổ phần thương mại Hùng Dũng đã xây dựng 2 cơ sở hiện đại nhất đặt tại thành phố Lào Cai và thị trấn Sapa. Tắm lá thuốc Dao đỏ tại Sapa đặt trong khách sạn Green Sa Pa là cơ sở được đầu tư quy mô lớn, hiện đại và chất lượng hàng đầu tại Sapa, được cấp giấy phép hoạt động kinh doanh dịch vụ lá thuốc Dao đỏ tại sapa với đầy đủ các loại hình dịch vụ độc đáo như: Massage, tắm là thuốc Dao Đỏ, xông hơi, ngâm chân thảo dược dân tộc Đi cùng với các loại hình dịch vụ độc đáo công ty cổ phần thương mại Hùng Dũng còn xây dựng không gian, từng chi tiết nhỏ đều được thiết kế đẹp mắt, mỗi gian phòng lại được trang trí theo một cách khác nhau. Cơ sở hạ tầng tiện nghi và hiện đại, số lượng phòng tắm, massage lớn đáp ứng nhu cầu của khách hàng 24/7 đã nâng cấp sản phẩm dược liệu của người Dao đỏ trở thành sản phẩm cao cấp giúp du khách có những trải nghiệm spa cao cấp. Có thể nói, Sapa - Lào Cai được coi là địa phương tiên phong trong việc đưa thảo được vào phát triển gắn với du lịch. Tuy nhiên hiện nay, việc khai thác thảo dược vào du lịch còn gặp nhiều vấn đề bất cập như: Việc phát triển vùng trồng cây dược liệu với du lịch tại địa bàn tỉnh cũng đang gặp nhiều thách thức khi gặp phải cạnh tranh của nguồn dược liệu không rõ nguồn gốc trên thị trường; những cây dược liệu khai thác tự nhiên trong rừng đang ngày càng cạn kiệt và nhiều loài sẵn có trong tự nhiên nhưng nay đã gần như tuyệt chủng hoặc rất hiếm gặp; diện tích trồng cây dược liệu còn hạn chế, chưa có những khu trồng cây dược liệu lớn để kết hợp phát triển với việc cho du khách tham quan trải nghiệm, tham quan khu chế biến, sản xuất. Trong thời gian tới để định hướng cho loại hình chăm sóc sức khỏe phát triển và phát triển dược liệu gắn với du lịch, tỉnh Lào Cai đã đưa ra các đinh hướng, giải pháp cụ thể: 1. Phấn đấu đến năm 2030, cây dược liệu trở thành cây chủ lực trong phát triển nông nghiệp Lào Cai. Diện tích và chủng loại dược liệu hàng hóa có ưu thế trên địa bàn tỉnh lên 22 chủng loại chính với diện tích đạt 3.700 ha, sản lượng đạt khoảng 16 - 17 nghìn tấn/năm. Chú trọng phát triển sản xuất dược liệu gắn với hoạt Hội thảo Phát triển Du lịch chăm sóc sức khỏe ở Việt Nam 97
4. Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM DU LỊCH CHĂM SÓC SỨC KHỎE Ở NHA TRANG Trường Cao đẳng Du lịch Nha Trang – Khánh Hòa Tóm tắt Khánh Hòa là tỉnh thành có điều kiện rất thuận lợi, được thiên nhiên ưu ái ban tặng cho môi trường tự nhiên vô cùng lý tưởng với khí hậu ấm áp quanh năm, môi trường trong lành, cảnh quan thiên nhiên thơ mộng, nguồn tài nguyên bùn khoáng và nước khoáng nóng dồi dào đây là điều kiện quan trọng và lý tưởng để phát triển loại hình du lịch chăm sóc sức khỏe. Phát triển du lịch chăm sóc sức khỏe sẽ có ý nghĩa lớn trong đa dạng hóa sản phẩm du lịch Khánh Hòa, đáp ứng ngày càng tốt hơn, thỏa mãn nhu cầu, xu hướng của thị trường và góp phần thực hiện mục tiêu phát triển du lịch theo hướng bền vững, gắn với việc sử dụng một cách hợp lý nguồn tài nguyên, thân thiện với môi trường. 1. Tài nguyên du lịch chăm sóc sức khỏe ở Nha Trang. - Tài nguyên suối khoáng nóng và bùn khoáng Thiên nhiên đã ưu đãi cho vùng đất Khánh Hòa có được những mỏ bùn khoáng được các chuyên gia đánh giá là có trữ lượng bùn khoáng lớn nhất và có chất lượng tốt nhất cả nước. Nha Trang cùng một số huyện của tỉnh Khánh Hòa như Diên Khánh, Cam Ranh, Ninh Hòa có nhiều mỏ nước khoáng và bùn khoáng có thể khai thác phục vụ làm nước uống và chữa bệnh. Theo Cục Địa chất - khoáng sản Việt Nam tại Khánh Hòa có khoảng 14 địa điểm có nước khoáng, nước nóng thiên nhiên cùng 6 điểm khác có bùn khoáng. Có thể nói rằng, đây chính là nguồn tài nguyên du lịch vô cùng quý giá, đặc sản của Khánh Hòa và là cơ sở để hình thành nên những trung tâm bùn khoáng cũng như các khu du lịch chăm sóc sức khỏe tại Nha Trang. Nha Trang – Khánh Hòa cũng là một trong những địa phương tiên phong khai thác và kinh doanh dịch vụ ngâm tắm khoáng bùn với các KDL suối khoáng nóng và Spa cao cấp kinh doanh dịch vụ tắm bùn khoáng phục vụ du khách. - Yến: Vào ngày 10/5 âm lịch hàng năm có lễ hội Yến Sào vô cùng độc đáo của người dân Khánh Hòa. Lễ hội được tổ chức hằng năm để tôn vinh nghề khai thác Yến Sào, một sản vật quý được thiên nhiên ban tặng cho người dân xứ trầm hương, du khách đến đây sẽ được tham gia nhiều những hoạt động thú vị và trãi nghiệm nét độc đáo tâm linh trong văn hóa bản địa. Lễ hội là dịp tưởng nhớ công ơn của những người đã có công sáng lập, phát triển và truyền nghề cho tới ngày hôm nay. Lễ hội được tổ chức tại Đảo Yến – Hòn Nội, nơi có số lượng chim yến đông đúc nhất Việt Nam hiện nay. Những người tham dự mặc lễ phục thực hiện những nghi Hội thảo Phát triển Du lịch chăm sóc sức khỏe ở Việt Nam 99